Dân di cư tự phát tại tỉnh Đắc Lắc (nguồn ảnh: https://daklak.gov.vn)

Đắk Lắk là một tỉnh nằm ở trung tâm của khu vực Tây Nguyên, có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế cũng như an ninh quốc phòng. Trong thời gian gần đây, tình hình sốt rét tại Đắk Lắk có xu hướng giảm thấp về tỷ lệ mắc, bệnh nhân sốt rét, số ký sinh trùng sốt rét và tử vong do sốt rét.

Trong 10 tháng đầu năm 2018, ghi nhận trong báo cáo, một số huyện có số ca mắc sốt rét tăng đột biến và khó kiểm soát như: EaKar, Krông Năng, EaSoup, Buôn Đôn và EaH’Leo. Bên cạnh đó, mặc dù tình hình sốt rét giảm về gánh nặng nhưng vẫn đang đối mặt với một số thách thức mới như: ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc; muỗi sốt rét kháng hóa chất; sốt rét do giao lưu biên giới, đặc biệt sốt rét trên nhóm dân di biến động và dân di cư mà ngành y tế rất khó kiểm soát mà trong đó, các nhóm nguy cơ chính như:

1. Các nhóm dân tộc thiểu số thường xuyên đi rừng ngủ rẫy, khai thác lâm thổ sản, những người có tập quán du canh, du cư như đốt nương làm rẫy;

2. Dân thường thích sống ở gần rừng hoặc nhóm dân di cư mới từ vùng khác đến định cư;

3. Người lao động theo mùa vụ đến từ các vùng khác để làm ăn sinh sống;

4. Những người đi rừng trong khoảng thời gian ngắn như: lực lượng an ninh, đi làm thuê và nhiều đối tượng khác;

5. Lực lượng quân đội biên phòng giáp ranh biên giới và người đi trồngrừng.

Hoạt động khai thác gỗ của người dân  (Ảnh chỉ có tính chất minh họa)

Những nhóm này có thể được phân biệt theo các mức độ và hình thức di chuyển khác nhau, cũng như tình trạng hợp pháp hoặc bất hợp pháp. Đối với những nhóm đồi tượng này, nguy cơ gia tăng sốt rét vẫn tiềm ẩn tại các vùng có sốt rét lưu hành và không lưu hành. Do hoạt động đi rừng, ngủ rẫy dài ngày mà hệ thống y tế không thể tiếp cận được, không đủ khả năng phát hiện và quản lý bệnh nhân. Trong khi đó, mầm bệnh véc tơ truyền bệnh vẫn tồn tại trong rừng trên các vật chủ khác, vì vậy các biện pháp bảo vệ khó đảm bảo tuyệt đối để bảo vệ cho các cộng đồng dân cư này. Nhiều cộng đồng người dân tộc của tỉnh vẫn còn hoạt động làm nương rẫy, ngủ tại chỗ trong suốt thời gian mùa vụ, một số ít thì vào rừng khai thác lâm thổ sản và săn bắn trái phép, dẫn đến khả năng nhiễm bệnh là rất cao. Đây là một khó khăn, thách thức cho công tác phòng chống rốt rét mà ngành y tế tỉnh Đắk Lắk đang phải đối mặt và tìm ra các giải pháp phòng chống một cách hiệu quả.

Các biện pháp bảo vệ cho nhóm đối tượng này hết sức khó khăn, để khống chế véc tơ truyền bệnh: Biện pháp phun hóa chất diệt muỗi và ngủ màn tẩm hóa chất là ưu tiên, nhưng việc phun hóa chất chỉ thực hiện được ở nhà cố định trong thôn/buôn/ xóm: phun hóa chất tại nhà nhưng họ lại không ngủ ở nhà, mà đi ngủ trong rẫy, trong rừng; Biện pháp tẩm màn hóa chất cũng chưa thực sự phù hợp vì diện tích chòi tạm bợ ở trong nương, rẫy quá nhỏ để có thể treo màn và tập quán, thói quen không ngủ màn của người dân và biện pháp quản lý điều trị cũng rất khó thực hiện vì nhà rẫy nằm rải rác khắp nơi trong nương, trong rừng sâu nên số mắc bệnh ở đối tượng này chiếm tỷ lệ rất cao.

Một vấn đề thách thức nữa với nhóm đối tượng di dân biến động này, đó là người lành mang mầm bệnh, có ký sinh trùng sốt rét nhưng không có biểu hiện lâm sàng, vì đây là mối nguy cơ tiềm tàng và khả năng làm lây lan ra công đồng là rất cao. Qua đợt khám sàng lọc khi tình hình sốt rét gia tăng tại 02 xã EaSô và EaSar của huyện EaKar đã phát hiện 50 trường hợp người lành mang thoa trùng.

Cán bộ Y tế Đắk Lắk, tẩm màn bằng hóa chất để phòng chống bệnh Sốt rét

Để công tác phòng chống sốt rét trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới được tốt ngành y tế cần triển khai đồng bộ nhiều biện pháp và đặc biệt cần có sự phối hợp liên ngành và vào cuộc của chính quyền địa phương các cấp:

1. Đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe nhằm nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân, người dân sống ở vùng có nguy cơ cao. Đặc biệt, các đối tượng khi đi rừng, ngủ rẫy phải sử dụng võng, màn tẩm hóa chất do ngành y tế cấp, khuyến kích người dân có biện pháp bảo vệ cá nhân;

2. Cung cấp miễn phí màn, màn võng tẩm hóa chất diệt muỗi mà các hóa chất này tồn lưu thời gian dài, rất tốt cho dân sống trong vùng có bệnh sốt rét lưu hành nặng và vừa, bao gồm cả dân di cư tự do, dân qua lại biên giới, người đi rừng, ngủ rẫy, hộ gia đình nghèo. Đối với các vùng có bệnh sốt rét lưu hành nhẹ, tuyên truyền, vận động dân tự mua màn và xây dựng thói quen ngủ màn thường xuyên;

3. Tăng cường các biện pháp phát hiện bệnh sốt rét sớm, điều trị kịp thời, đúng phác đồ, đủ liều lượng theo quy định, trong đó chú trọng việc phát triển và duy trì hoạt động có hiệu quả các điểm kính hiển vi tại xã, liên xã, đặc biệt tại các khu vực có nguy cơ cao lan truyền ký sinh trùng sốt rét kháng Artemisinin và dẫn xuất;

4. Củng cố mạng lưới y tế cơ sở, tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ chuyên trách phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét. Đặc biệt đội ngũ y tế xã và y tế thôn bản nhằm tăng cường quản lý đối tượng đi rừng, ngủ rẫy, chú ý phát hiện nhiễm ký sinh trùng sốt rét sau khi đi rừng, rẫy trở về, để khống chế sốt rét ác tính và tử vong do sốt rét;

5. Tăng dần mức đầu tư kinh phí của tỉnh theo từng năm, bảo đảm kinh phí cho các hoạt động phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét. Phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực và cam kết thực hiện đúng các dự án được tài trợ về phòng chống sốt rét đang thực hiện trên địa bàn tỉnh./.

Các nội dung khác »

---

• Phân tích nguyên nhân tử vong do sốt rét tại các vùng trọng điểm và giải pháp khắc phục ở tỉnh Đắc Lắc (05/07/2005)