|
Thông tin cập nhật về bệnh dịch hạch
Cập nhật tháng 4/2017. Tổ chức Y tế thế giới (WHO)-Dịch hạch (Plague) là bệnh truyền nhiễm gây ra do vi khuẩn Yersinia pestis, tác nhân gây bệnh qua động vật thường được truyền giữa các động vật có vú từ bọ chét của chúng, người có thể bị nhiễm bệnh qua vết đốt của những con bọ chét bị nhiễm bệnh hoặc tiếp xúc trực tiếp với các vật liệu bị nhiễm bệnh hoặc do hít phải. Dịch hạch là một căn bệnh rất nguy hiểm ở người nhất là vớithể nhiễm trùng huyết và thể phổi (septicaemic and pneumonic forms) có tỷ lệ tử vong từ 30%-100% nếu không được điều trị, thể phổi thường gây tử vong trừ khi được điều trị sớm, đặc biệt là nguồn lây nhiễm cao và có thể gây ra dịch bệnh nghiêm trọng thông qua tiếp xúc giữa người với người qua các giọt nhỏ trong không khí.Từ năm 2010-2015 có 3.248 ca được báo cáo trên toàn thế giới, trong đó có 584 ca tử vong, về lịch sử dịch hạch đã gây ra các đại dịch lan rộng với tỷ lệ tử vong caođược gọi là "cái chết đen" (Black Death) trong thế kỷ thứ 14 với khoảng 50 triệu người chết ở châu Âu. Dấu hiệu và triệu chứng(Signs and symptoms)Những người mắc bệnh dịch hạch thường phát triển các triệu chứng "giống cúm" (flu-like) sau giai đoạn ủ bệnh từ 3-7 ngày, triệu chứng điển hình là sốt đột ngột, ớn lạnh, đau đầu và đau nhức cơ thể, mệt mỏi,nôn và buồn nôn.Có 3 thể dịch hạch, tùy thuộc vào đường lây nhiễm: thể hạch, thể nhiễm trùng huyết và thể phổi. - Thể hạch (Bubonic plague) được biết đến ở châu Âu thời trung cổ như là cái chết đen là thể phổ biến nhất của bệnh dịch hạch và được gây ra bởi vết cắn của một con bọ chét bị nhiễm bệnh. Trực khuẩn dịch hạch, Y. Pestis đi vào ở vết cắn và di chuyển qua hệ bạch huyết đến các hạch bạch huyết gần nhất và tại nơi đó nó tự nhân lên. Các hạch bạch huyết sau đó bị viêm, căng cứng và đau đớn, và được gọi là một sự sưng bạch mạch (bubo), ở giai đoạn tiến triển của bệnh tình trạng viêm hạch bạch huyết có thể biến thành các vết thương hở mưng mủ. -Thể phổi (Pneumonic plague) hay dịch hạch ở phổi (lung-based plague) là thể nguy hiểm và phổ biến nhất của bệnh dịch hạch, thời gian ủ bệnh có thể ngắn trong vòng 24 h. Thông thường do lây lan đến phổi từ dịch hạch thể hạchtiến triển nhưng một người có bệnh dịch hạch thể phổi thứ phát có thể tạo thành các giọt nhiễm dạng khí dung và truyền bệnh dịch hạch qua các giọt nhỏ tới người khác, nếu không điều trị bệnh dịch hạch thể phổi có tỷ lệ tử vong rất cao. - Thể nhiễm trùng huyết (Septicaemic plague) có thể xảy ra khi nhiễm trùng lây lan qua máu, theo sau một bệnh dịch hạch thể hạch hoặc thể phổi. 
Bọ chét-vật chủ trung gian truyền bệnh dịch hạch Bệnh dịch hạch được tìm thấy ở đâu?(Where is plague found?)Là bệnh ở động vật, bệnh dịch hạch được tìm thấy ở tất cả các lục địa, ngoại trừ Châu Đại Dương; nguy cơ bị bệnh dịch hạch ở người bất cứ nơi nào có sự hiện diện của ổ dịch hạch tự nhiên (vi khuẩn, ổ chứa động vật và vector) và quần thể người cùng tồn tại.Dịch bệnh dịch hạch đã xảy ra ở châu Phi, châu Á và Nam Mỹ nhưng từ những năm 1990s hầu hết các ca bệnh ở người xảy ra ở Châu Phi. 3 quốc gia lưu hành nhất là Madagascar, Cộng hòa Dân chủ Congo và Peru. Chẩn đoán bệnh dịch hạch(Diagnosing plague)Xác định dịch hạch đòi hỏi phải làm xét nghiệm trong phòng thí nghiệm, cách thực hành tốt nhất là xác định Y Pestis trong một mẫu mủ từ hạch, máu hoặc đờm. Một kháng nguyên pestis đặc hiệu có thể được phát hiện bằng các kỹ thuật khác nhau, một trong số đó là một test chẩn đoán nhanh đã được xác nhận trong thực địa và hiện đang được sử dụng rộng rãi ở châu Phi và Nam Mỹ với sự hỗ trợ của WHO. Điều trị(Treatment)Bệnh dịch hạch không được điều trị có thể gây tử vong nhanh chóng vì vậy chẩn đoán và điều trị sớm là cần thiết cho sự sống còn và giảm các biến chứng, kháng sinh và liệu pháp hỗ trợ có hiệu quả chống lại bệnh dịch hạch nếu bệnh nhân được chẩn đoán kịp thời. Phòng ngừa(Prevention)Các biện pháp phòng ngừa bao gồm thông tin cho người dân khi dịch bệnh lây truyền từ động vật xuất hiện trong môi trường của họ và khuyên họ nên đề phòng vết cắn của bọ chét và không cầm xác động vật, người dânkể cả nhân viên y tế nên tránh tiếp xúc trực tiếp với các mô bị nhiễm bệnh như hạch mưng mủ hoặc tiếp xúc gần gũi với các bệnh nhân bị bệnh dịch hạch. Tiêm chủng(Vaccination)WHO không khuyến cáo tiêm chủng ngoại trừ đối với các nhóm có nguy cơ cao (như nhân viên phòng thí nghiệm đang tiếp xúc liên tục với nguy cơ ô nhiễm). Xử lý dịch bệnh(Managing plague outbreaks)Phát hiện và ngăn chặn nguồn lây nhiễm (Find and stop the source of infection): xác định nguồn lây nhiễm có khả năng xảy ra nhất trong khu vực nơi các ca bệnh ở người bị phơi nhiễm, thường tìm các khu vực có chùm ca bệnh với số lượng lớn các ca tử vong ở động vật nhỏ, vệ sinh thích hợp,phòng chống động vật gặm nhấm và vector.Bảo vệ nhân viên y tế (Protect health workers): thông tin và đào tạo họ về phòng, chống nhiễm khuẩn. Người lao động tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân viêm phổi phải mang trang thiết bị bảo hộ cá nhân và được điều trị dự phòng bằng thuốc kháng sinh ngay khi họ tiếp xúc.Đảm bảo điều trị chính xác (Ensure correct treatment): xác minh rằng bệnh nhân đang được điều trị kháng sinh phù hợp và nguồn cung cấp kháng sinh tại chỗ là đầy đủ.Cách ly (Isolate): bệnh nhân bị dịch hạch thể phổi. Họ nên được cách ly để không lây nhiễm cho người khác thông qua các giọt không khí.Giám sát (Surveillance): xác định và giám sát các người tiếp xúc gần gũi với bệnh nhân dịch hạch thể phổi và cung cấp cho họ một liệu trình điều trị dự phòng trong 7 ngày. Bệnh phẩm(Obtain specimens) cần được thu thập cẩn thận và gửi đến các phòng thí nghiệm để xét nghiệm, đảm bảo thực hành chôn cất an toàn. Giám sát và phòng chống (Surveillance and control)Giám sát và phòng chống đòi hỏi điều tra các loài động vật và bọ chét liên quan đến chu kỳ dịch bệnh trong khu vực và xây dựng các chương trình xử lý môi trường để hạn chế sự lây lan, giám sát các ổ bệnh ở động vật lâu dài và chủ động kết hợp với đáp ứng nhanh trong thời gian bùng phát dịch bệnh đã làm giảm thành công các vụ dịch hạch ở người. Đáp ứng của WHO (WHO Response)Mục đích của WHO là ngăn ngừa sự bùng phát dịch bệnh bằng cách duy trì giám sát và hỗ trợ các quốc gia có nguy cơ để phát triển các kế hoạch chuẩn bị,vì ổ chứa động vật khác nhau theo vùng và ảnh hưởng đến nguy cơ và điều kiện lây truyền ở con người, WHO đã xây dựng các hướng dẫn cụ thể cho tiểu lục địa Ấn Độ, Nam Mỹ và tiểu vùng Saharan của Châu Phi.WHO khuyến khích sử dụng các test chẩn đoán nhanh ở tất cả các vùng lưu hành, WHO làm việc với các Bộ Y tế để hỗ trợ các quốc gia đang đối mặt với dịch bệnh về các hoạt động kiểm soát tại thực địa.
|
TRANG CHỦ
