Ngày 10/11/2015. Malaria news-Tiếp tục đầu tư dành cho nghiên cứu là cách duy nhất để đánh bại bệnh sốt rét vào năm 2040 (Continued Investment in Research Is the o­nly Way to Defeat Malaria by 2040). Gần đây, Quỹ Gates và Liên Hợp Quốc (UN) công bố báo cáo "Khát vọng tới hành động" (Aspiration to Action) cho thấy có sự đầu tư thích hợp về thời gian, công sức và tiền bạc để có thể thanh toán sốt rét vào năm 2040.

Muỗi đưc Aedes albopictus gây nhiễm vi khuẩn Wolbachia được nhìn thấy trước khi đưa ra môi trường hoang dã
tại Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, ngày 22/7/2015. Anh: Ma Qian/Reuters22

Những dự đoán trước đó đề cập đến vấn đề thanh toán được coi là của một số người mang tính lạc quan tếu nhưng những thành tựu thu được gần đây là rất ấn tượng: nếu đây là một trận đấu quyền Anh (boxing match) thì chúng ta đang ở trong hiệp đấu thứ năm với một đối thủ bị loạng choạng. Sự loạng choạng là kết quả của các cú đánh trực tiếp từ các nỗ lực phối hợp của các chính phủ quốc gia, các ngân quỹ và các tổ chức đa quốc gia. Đầu tháng này, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng UN (UNICEF) công bố một báo cáo cho thấy tỷ lệ tử vong do bệnh sốt rét đã giảm 60% trong 15 năm qua, trong khi đây là một tin vui rất lớn nên chúng ta phải tiếp tục những nỗ lực để đánh bại kẻ thù của chúng ta. Báo cáo của Gates đang khẩn nài một cách chính xác đến tất cả chúng ta-các nhà nghiên cứu, các nhà tài trợ, các nhà hoạch định chính sách nhằm trợ giúp tiếp tục cuộc chiến này, Tiêu đề "Tỷ lệ chết do sốt rét chết giảm tới 60%" (Malaria Death Rates Plunge by 60 percent) hoặc "700 triệu ca nhiễm sốt rét được ngăn chặn ở châu Phi" (700 Million Cases of Malaria Averted in Africa) có thể tạo ra một cảm giác sai lầm về tính đảm bảo và tạo ra sự tự mãn, chúng ta chuyển sự chú ý tới các nguyên nhân khác và xã hội chuyển sang mục tiêu khác, nhiệm vụ của chúng ta chống lại bệnh sốt rét mặc dù còn lâu mới hoàn thành. Sốt rét vẫn tiếp tục là một trong những căn bệnh gây chết người nhiều nhất trên thế giới, theo báo cáo của WHO/UNICEF chỉ tính riêng trong năm 2015, thậm chí với những tiến bộ gần đây chúng ta vẫn có khoảng 214 triệu ca mắc mới sốt rét và khoảng 438.000 trường hợp tử vong. Đây là một căn bệnh có thể ngăn ngừa và điều trị nhưng có khoảng 3,2 tỷ người, gần một nửa dân số thế giới vẫn có nguy cơ mắc bệnh sốt rét.

Những liến bộ gần đây của chúng ta đáng phấn khởi nhưng điều quan trọng cần nhớ là ký sinh trùng sốt rét là một kẻ thù ghê gớm và xảo quyệt biến thành những cứ điểm lớn, lan tỏa và đan kết lại thông qua cả hai vật chủ của nó là người và muỗi mà không bị trừng phạt. Chỉ trong vòng vài phút khi một con muỗi cái Anopheles đốt máu qua da, Plasmodium falciparum loài ký sinh trùng tác nhân gây phần lớn các ca mắc bệnh và tử vong do sốt rét đi vào trong gan và sau đó từ 10 đến 14 ngày nó được nhân lên hàng chục ngàn lần, nó xuất hiện trong hệ thống tuần hoàn và tại nơi đó nó sinh sống và nhân lên trong các tế bào hồng cầu. Phần lớn là trẻ em châu Phi và người dễ bị tổn thương, một căn bệnh đe dọa mạng sống có thể phát triển chỉ trong vòng vài ngày. Bởi vì ký sinh trùng và muỗi có thể thích ứng nhanh chóng với các phương pháp kiểm soát mới do đó việc thanh toán diệt bệnh sốt rét sẽ không hề dễ dàng hay nhanh chóng và trong khi chúng ta đang thắng, chúng ta không thể ngừng lại cuộc chiến nhằm loại bỏ số ca tử vong do sốt rét. Tôi viết những dòng này từ Malawi, nơi mà mỗi ngày trẻ em được chẩn đoán có nhiều ca mắc mới bệnh sốt rét, cứ mỗi phút có một trẻ em châu Phi bị giết chết bởi các ký sinh trùng sốt rét và bắt đầu phát triển khả năng đề kháng tới một số loại thuốc tốt nhất hiện có là Artemisinin, muỗi đang thay đổi để trốn tránh thuốc diệt côn trùng và màn ngủ. Sự tự mãn hiện nay, sau khi chúng ta đã nhìn thấy có rất nhiều tiến bộ sẽ chống lại nhiều thành tựu mà chúng ta đã đạt được trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét. Loại bỏ số ca tử vong sốt rét, trong khi chúng ta đang làm việc để loại bỏ ký sinh trùng, có thể được theo đuổi bằng cách kết hợp hai chiến lược: chẩn đoán nhanh tiếp theo là điều trị hiệu quả. Test chẩn đoán nhanh tiếp tục giúp cứu nhiều mạng sống, kháng nguyên ký sinh trùng sốt rét có thể được phát hiện bởi nhân viên y tế bằng cách sử dụng một mẫu máu trích ở đầu ngón tay ở những nơi không có điện, kính hiển vi là cần thiết nhưng trong năm 2013 ở tiểu vùng Saharan châu Phi chỉ có 61% các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh sốt rét được xét nghiệm để xác định hoặc loại trừ chẩn đoán và chỉ có khoảng 70% bệnh nhân sốt rét xác định được điều trị bằng các thuốc chống sốt rét thích hợp. Chúng ta cũng phải tiếp tục phát triển các phương pháp tiếp cận mới để điều trị trẻ em bị sốt rét đe dọa tính mạng, cho đến gần đây chúng tôi không hiểu làm thế nào trẻ em bị thể sốt rét nguy hiểm nhất, sốt rét thể não tử vong. Bằng cách sử dụng chụp cộng hưởng từ (MRI), chúng tôi thấy rằng bộ não của trẻ bị sưng phồng ghê gớm như thế đến nỗi mà bộ não có thể bị ảnh hưởng thông đến dưới đáy của hộp sọ, chèn ép thân não và khiến bệnh nhân ngừng thở, với kiến ​​thức mới này chúng tôi sẽ có thể phát triển các can thiệp hiệu quả để cứu những mạng sống này.

Báo cáo từ WHO/UNICEF là một tin tốt lành-chúng ta tiếp tục bảo vệ cho những người còn sống và chúng ta đang tiếp tục thực hiện để đến một ngày nào đó nhằm thanh toán mầm bệnh sốt rét khỏi hành tinh nhưng sốt rét đang chiến đấu trở lại: ở Đông Nam Á, đã xuất hiện ký sinh trùng sốt rét đáp ứng chậm hơn với thuốc có hiệu lực cao Artemisin. Quỹ Gates và UN tin rằng với một nỗ lực phối hợp mạnh, chúng ta có thể loại trừ bệnh sốt rét một lần và cho tất cả nhưng chúng ta cũng phải duy trì áp lực và các chương trình mà chúng ta đã phát triển để đạt được đến thời điểm này. Chúng ta phải ở trước kẻ thù vài ba bước bằng cách tiếp tục đầu tư nghiên cứu, thiết kế các loại thuốc mới, phát triển các chiến lược chống muỗi, cải thiện giám sát và mở rộng những nỗ lực trong chẩn đoán và điều trị bệnh nhân, điều này sẽ mất một thời gian dài nhưng chúng ta đang tiến bộ và kẻ thù chắc chắn là bắt đầu chao đảo!

Các nội dung khác »

---