Tại sao dịch bệnh Ebola lại đáng sợ đến như vậy ?
Ngày 8/8/2014. BBC News - Chỉ trong vòng chưa đầy nửa năm trời dịch bệnh Ebola không chỉ bao phủ sự chết chóc khắp 4 nước Tây Phi mà còn vượt ngoài tầm kiểm soát y tế làm cộng đồng quốc tế hoang mang khiếp sợ. Vậy tại sao dịch bệnh này lại đáng sợ đến như vậy? (Ebola: Why is it this disease we fear?).Theo thông tin mới nhất của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) từ khi dịch bệnh Ebola bùng phát từ tháng 3/2014 đến nay đã có tổng cộng 1.975 người nhiễm bệnh và 1.069 người chết do dịch bệnh này ở 4 nước Tây Phi: Guinea, Liberia, Sierra Leone và Nigeria.
 | Cập nhật thông tin dịch bệnh Ebola của WHO đến ngày 13/8/2014 |
Như vậy dịch bệnh Ebola vẫn chưa có xu hướng dừng lại và tiếp tục reo rắc nỗi sợ hãi không chỉ ở 4 nước Tây Phi mà còn ở cả cộng đồng quốc tế. Số người chết quá nhanh trong một thời gian ngắn ở các quốc gia này đã làm cho người dân nơi đây hoảng sợ đến nỗi không dám chôn cất người thân bị của mình, bỏ mặc trẻ em bị đói lả bên xác mẹ trong khu cách ly, bệnh viện đóng cửa vì nhân viên y tế trốn tránh tiếp xúc với bệnh nhân nhiễm bệnh… Dịch bệnh Ebola có thực sự đáng sợ như thế không? Tại sao chúng ta lại có nỗi sợ này trong khi nhiều dịch bệnh khác nguy hiểm không kém vẫn luôn rình rập? Chúng tôi xin giới thiệu bài viết rất hay và thuyết phục của Dr Seth Berkley thuộc CEO của GAVI về vấn đề này.
 | Xác người chết do dịch bệnh Ebola ở giữa đường không ai chôn cất |
Dịch bệnh Ebola hiện hành tại châu Phi là những dòng tiêu đề chủ yếu trên báo chí toàn cầu nhưng Ts Seth Berkley- Giám đốc điều hành của Liên minh vắc-xin và miễn dịch toàn cầu (GAVI) lại đặt ra câu hỏi tại sao lại là nó mà không phải những căn bệnh chết chóc khác? Ông gợi ý rằng đó là vì những người phương Tây (people in the West) đã quên đi việc đối phó với một căn bệnh không có thuốc chữa là như thế nào-căn bệnh bắt đầu với các triệu chứng tương tự như cúm: một cơn sốt nhẹ, các cơn đau đầu, cơ bắp và khớp nhưng trong vòng 3 ngày những triệu chứng sẽ nhanh chóng chuyển biến kỳ lạ và đáng sợ hơn như nôn mửa và tiêu chảy, theo sau đó là xuất huyết từ lợi, mũi và bộ máy tiêu hóa: “Chúng ta đã đơn giản là quên đi việc sống dưới mối đe dọa của những bệnh truyên nhiễm và chết chóc như vậy như thế nào và quên mất việc sợ chúng như thế nào”. Cái chết sẽ đến theo cách hoặc suy phủ tạng hoặc huyết áp thấp gây ra bởi quá trình mất quá nhiều dịch cơ thể, các mô tả gây sợ hãi như vậy đã được các phương tiện truyền thông đưa ra hàng loạt gần đây.
 | Dịch bệnh Ebola hiện hành là đợt dịch lớn nhất từ trước tới nay |
Tuy nhiên, đây không phải là Ebola mà đúng hơn là hội chứng sốc dengue (dengue shock syndrome), một dạng nghiêm trọng hơn của sốt xuất huyết, một căn bệnh do muỗi truyền đã cố gắng để tạo ra sự kiện thời sự. Không còn nghi ngờ gì nữa căn bệnh Ebola đã thực sự trở thành nỗi kinh hoàng nhưng cũng có nhiều căn bệnh khủng khiếp khác còn giết nhiều người hơn nữa. Vậy, tại sao Ebola lại được các tiêu đề báo chí liên tục nhắc tới còn những căn bệnh chết chóc khác thì lại không?
 | Hàng loạt người nhiễm bệnh nằm chờ chết trong khu cách ly |
Không phải là thứ duy nhất (Not the only one) Có phải là do người dân châu Phi đang chết đột ngột? (Is it because people in Africa are suddenly dying?), điều đó dường như không hợp lý. Sốt xuất huyết có tỷ lệ tử vong đã giảm tương đối nhưng nó vẫn khiến tới 20.000 người tử vong trong số nửa triệu người mắc hàng năm, đó là một bậc cao hơn dịch bệnh Ebola tồi tệ nhất và tất nhiên chỉ bằng một phần năm con số người chết vì bệnh sởi mỗi năm. Khi bạn bắt đầu nhìn vào các nguồn bệnh như phế cầu (pneumococcal virus) và virus rota (rotavirus)-hai nguyên nhân lớn nhất khiến trẻ em tử vong, viêm phổi (pneumonia) và tiêu chảy (diarrhoea) - con số tử vong nhanh chóng tăng cao lên tới hàng trăm nghìn như sốt xuất huyết (dengue fever) lên tới 20.000 hàng năm, sởi (measles) 122.000 tử vong toàn cầu trong năm 2012, Ebola 1.013 người chết trong vòng 6 tháng (tính đến 9/8/2014). Không thể phủ nhận rằng Ebola có tính lây nhiễm cao đã khiến cho các nhân viên y tế sợ tới mức phải lẩn trốn cũng là điều có thể hiểu được nhưng còn có nhiều căn bệnh khác có tính lây nhiễm cao hơn như sởi qua các hạt không khí và viên gan siêu vi B lây truyền tương tự như HIV nhưng tính lây nhiễm cao gấp 50 lần. Có lẽ lúc này phải làm gì đó với thực trạng không có thuốc đặc hiệu và 50-90% người nhiễm bệnh sẽ tử vong chắc chắn. Tại sao chúng ta vẫn thấy những ca tử vong do những căn bệnh mà chúng ta đã đẩy lùi trước đó và những bệnh mà chúng ta có vắc-xin an toàn và hiệu quả. Có thể nhưng cũng chưa có thuốc đặc hiệu cho bệnh dại và một khi ai đó phát triển các triệu chứng họ gần như 100% có thể chết một cái chết chậm rãi và đau đớn, trừ khi họ đã được tiêm vắc-xin sau phơi nhiễm và ở điểm này những lời nói dối là một đầu mối. Thực tế là trong khi Ebola đồng nghĩa với một cái chết đau đớn và cô lập, xa lánh khỏi những người thân yêu, có những căn bệnh khác tồi tệ và đồng thời xứng đáng được sợ hãi và tôn trọng; những căn bệnh như Ebola vẫn kinh hoàng ở Tây Phi và xa hơn thường xuyên cướp đi sinh mạng hàng trăm ngàn người trên những quốc gia nghèo khó nhất thế giới. Tuy nhiên, tại những quốc gia giàu có, cảm ơn các loại thuốc hiện đại, nhiều trong những căn bệnh này có thể thường được điều trị hoặc chữa khỏi và cảm ơn các loại vắc-xin khiến các bệnh hiếm khi xảy ra. Vì có sự may mắn này chúng ta đơn giản là đã quên đi việc sống dưới mối đe dọa của những bệnh truyền nhiễm và chết chóc này như là như thế nào và quên mất việc sợ chúng là như thế nào. Vì vậy khi một dịch bệnh như thế này xảy ra từ sự thoải mái của môi trường tương đối ít bệnh tật của chúng ta thì đó là một việc hết sức tự nhiên khi nhìn vào trong nỗi khiếp sợ và bị kinh hãi bởi tình trạng của Ebola đang tiến đến quốc gia chúng ta.
 | Trong các nước phát triển, bệnh sởi được coi là một căn bệnh nhẹ nhưng nó có thể giết người đó |
Sự quan tâm ‘chào đón’ (Attention 'welcome') Tuy nhiên, trong khi Ebol vẫn còn là một mối lo ngại thực sự ở Tây Phi, nếu nó có thực sự tới được Châu Âu hay Bắc Mỹ thì cơ hội lây lan đi xa của nó rất nhỏ. Có hai nguyên nhân chính: thứ nhất hệ thống giám sát bệnh của chúng ta nghiêm ngặt hơn và thứ hai Ebola giết hoặc làm bất động vật chủ trước khi họ có nhiều cơ hội lân lan nó. Trên thực thế, một mối lo ngại lớn hơn nhưng lại gần chúng ta hơn đó là một số căn bệnh mà chúng ta đã từng đánh bại như sởi (measles), sởi Đức (rubella) và ho gà (pertussis) đang có những dấu hiệu quay trở lại. Cảm ơn tính tự mãn xảo quyệt (Thanks to an insidious complacency) chúng ta đã thấy được tỷ lệ tiêm vắc-xin giảm đáng kể tại một số nơi ở các nước phương tây, để dẫn đến việc những căn bệnh không chỉ quay lại mà tới những mức độ mà chúng ta đang thực sự xuất khẩu chúng tới các nước nghèo. Tại sao chúng ta vẫn thấy những ca tử vong do những căn bệnh mà chúng ta đã đẩy lùi trước đó và những bệnh mà chúng ta có vắc-xin an toàn và hiệu quả? Ebola không phải là ngoại lệ nhưng đúng hơn là một ví dụ của chuẩn mực ghê tởm (terrible norm) và lúc này tại những nước giàu như nhau này mọi người đang hỏi tại sao vẫn chưa có vắc-xin cho Ebola? Vì vậy thực tế rằng dịch bệnh Ebola đã được quan tâm quá nhiều như là một điều gì đó đang được hoanh ngênh, trước hết nó có thể giúp tăng tốc sự phát triển của những vắc-xin và những loại thuốc điều trị khá hứa hẹn mà nếu không thì quá trình phát triển của chúng đang bị trì hoãn. Điều chắc chắn hơn là nó sẽ giúp mang lại những kế hoạch phản ứng khẩn cấp đã được cải thiện tại các nước bị ảnh hưởng, các biện pháp có thể giúp ngăn chặn bất kỳ dịch bệnh nào trong tương lai lây lan nhanh và xa như vậy.
 | | Tỷ lệ tiêm vắc-xin đã giảm tại một số nơi ở các nước phát triển. |
Tâm điểm quốc tế (International spotlight) Đối với những người ở Tây Phi đang cố gắng vượt qua dịch bệnh kinh khủng này thì đó là một điều không thoải mái cho lắm, tuy nhiên nếu đưa tâm điểm quốc tế vào những sự trợ giúp Ebola nhằm làm chúng ta nhận thức rủi ro tốt hơn thì đó cũng không phải là một điều xấu không chỉ liên quan đến việc tăng cường tỷ lệ tạo miễn dịch tại nhà nhưng ngoài ra nếu nó giúp chúng nhắc nhở chúng ta rằng Ebola không phải là ngoại lệ, mà đúng hơn là một ví dụ của chuẩn mực ghê tởm-nơi hàng nghìn đàn ông, phụ nữ và trẻ em đang chết vì một loại bệnh kinh khủng hàng ngày thì có lẽ nó sẽ khiến thế giới tiến một bước gần hơn tới việc làm nhiều việc hơn nữa về vấn đề này.
|
TRANG CHỦ
