GIỚI THIỆU VIRUS MARBURG

Theo thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới, Bộ phận cung cấp thông tin dịch bệnh (Disease Outbreak News) cập nhật đến ngày 17/4/2023 cho biết có thêm 6 la bô chẩn đoán xác định bệnh Marburg (MVD) đã được bao cáo tại Equatorial Guinea và con số này được nâng lên đến 15 la bô có thể chẩn đoán xác định ca bệnh và thêm 23 ca có thể nữađược thong báo kể từ đầu vụ dịch ngày 13/2/ 2023. Trong số các ca được xác định thì có 11 ca tử vong (Tỷ suất tử vong ca - CFR-Case Fatality Ratio là 78,6%). Quận bị ảnh hưởng nhất là Bata ở tỉnh Litoral với 9 ca xác định MVD.

Giống với virus Ebola, hiện nayvirus Marburg gây sốt xuất huyết Marburg, có thể người bệnh sẽ sốt cao đột ngột và chảy máu ở nhiều cơ quan phủ tạng trong cơ thể, gây sốc, suy đa phủ tạng và tử vong nhanh.Lần đầu tiên chúng ta ghi nhận virus Marburg lây trên người là từ phòng thí nghiệm ở Marburg, Đức, tuy nhiên bệnh nhanh chóng được khoang vùng và khống chế. Sau đó cũng đã xuất hiện một vài vụ dịch lẻ tẻ ở Châu Phi, được xác định lây từ động vật sang người.

Virus Marburg là loại virus rất nguy hiểm, xét về độ kịch độc thì Marburg gần như không tác nhân gây bệnh nào có đối thủ. Nếu như Dengue, Zika thuộc họ Flaviviridae chỉ thuộc nhóm nguy cơ số 2, tức không quá nghiêm trọng và có thể điều trị, phòng ngừa thì Marburg lại được xếp vào nhóm nguy cơ số 4. Virus Marburg lây truyền từ vật chủ động vật sang người (zoonosis). Marburg và Ebola là virus cùng họ Filoviridae. Đây là hai bệnh hiếm gặp, nhưng có thể bùng phát mạnh, tử vong cao.

Đặc điểm quan trọng của virus Marburg là khi lây bệnh thì tỉ lệ tử vong khá cao, đến 70-90%. Tuy nhiên, không nên quá hoang mang do khả năng lây lan của bệnh này tương đối thấp. Trước đợt bùng phát dịch bệnh do virus Marburg này xảy ra tại khu vực Guinea Xích Đạo (Equatorial Guinea) khiến 9 người tử vong, bệnh được cảnh báo trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam và cần lưu ý đây là bệnh trên động vật từ lâu, không phải bệnh mới nhưng có khả năng truyền sang người.

Hình 1a. Bệnh do virus Marburg độc lực cao và tử vong cao

Đặc điểm của virus Marburg là khi lây bệnh thì tỉ lệ tử vong khá cao, thậm chí đến 70-90%. Chính vì vậy với người mắc bệnh, đây là một bệnh cực kỳ nguy hiểm, nhưng đối với cộng đồng, bệnh do virus Marburg gây ra không có nhóm bệnh triệu chứng nhẹ hoặc không triệu chứng, do đó căn bệnh này khó có thể lan rộng như những bệnh có nhóm triệu chứng nhẹ hoặc không triệu chứng.

Ngoài ra, khi nhiễm trùng virus Marburg, bệnh nhân thường nặng, nằm một chỗ nên sẽ khó lây hơn, nhất là trên phạm vi vùng. Nhìn chung, tỉ lệ lây virus Marburg thấp hơn so với nhóm bệnh có thời gian ủ bệnh dài hoặc bệnh không có triệu chứng.Virus Marburg lây truyền thông qua tiếp xúc ngoài da, tiếp xúc với các bề mặt vật dụng có virus, lây qua dịch tiết như máu hoặc tiếp xúc gần bệnh nhân cũng có nguy cơ lây nhiễm... Chính vì vậy, việc tránh tiếp xúc với người mắc bệnh và vệ sinh bề mặt bị vấy bẩn rất quan trọng, bên cạnh việc đeo khẩu trang phòng bệnh. Đến nay, bệnh do virus Marburg gây ra vẫn chưa có thuốc điều trị, chủ yếu chữa triệu chứng. Bệnh cũng chưa có vaccine dự phòng.

Thông báo này được đưa ra sau khi Bộ Y tế và các vấn đề xã hội Guinea Xích Đạo báo cáo một đợt bùng phát bệnh do virus Marburg đã được xác nhận tại tỉnh Kie-Ntem ở phía Đông Bắc nước này. CDC châu Phi nhấn mạnh đợt bùng phát này là lần đầu tiên được ghi nhận ở Guinea Xích Đạo và cho biết thêm rằng nguồn gốc của đợt bùng phát vẫn chưa được xác định rõ ràng cũng như kết quả giải trình tự bộ gen vẫn đang bị trì hoãn. Theo số liệu của CDC châu Phi, một trường hợp đã được xác nhận, 16 trường hợp nghi ngờ nhiễm và 9 trường hợp tử vong đã được báo cáo tại hai cộng đồng trong tỉnh Kie-Ntem. Cơ quan này cho biết hiện không có vaccine hoặc phương pháp điều trị cụ thể cho bệnh do virus Marburg gây ra và việc điều trị hỗ trợ nên được bắt đầu ngay lập tức cho bất kỳ ai có triệu chứng của bệnh này.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh châu Phi (CDC châu Phi) đã thông báo triển khai một nhóm chuyên gia tới Guinea Xích Đạo để giúp nước này đối phó với đợt bùng phát dịch bệnh do virus Marburg.

MỘT SỐ NÉT VỀ DỊCH TỄ HỌC BỆNH DO MARBURG VIRUS

Bệnh sốt xuất huyết do virut Ebola, Marburg là bệnh truyền nhiễm tối nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong cao, xuất hiện đầu tiên vào năm 1976 tại Congo. TCYTTG xác nhận dịch Marburg sau khi các mẫu bệnh phẩm từ Guinea Xích đạo được gửi đến một phòng thí nghiệm ở Senegal. Hiện có 9 trường hợp tử vong và 16 trường hợp nghi nhiễm với các triệu chứng sốt, mệt mỏi, tiêu chảy và nôn mửa do Marburg, một loại virus cùng họ với Ebola gây ra.

Hình 1B. Bản đồ phân bố ca bệnh Marburg trên toàn cầu (chưa cập nhật)

TCYTTG cử các chuyên gia y tế đến giúp các quan chức ở Guinea Xích đạo ngăn chặn dịch bệnh bùng phát và gửi thiết bị bảo hộ cho hàng trăm nhân viên y tế.

Giống như Ebola, virus Marburg bắt nguồn từ loài dơi và lây lan giữa người với người qua tiếp xúc gần với chất dịch cơ thể của người bị nhiễm bệnh hoặc các bề mặt, chẳng hạn như ga trải giường nhiễm virus.Theo các CDC, bệnh Marburg do virus Marburg gây ra là một loại sốt xuất huyết có thể ảnh hưởng đến các cơ quan của cơ thể và gây chảy máu.Theo CDC Mỹ, virus Marburg là một loại virus lây truyền từ động vật sang người, cùng với 6 loại virus Ebola tạo nên họ filovirus.

Hình 2. Bản đồ dịch tễ bệnh do virus Marburg trên thế giới

LỊCH SỬ BÙNG PHÁT BỆNH GÂY XUẤT HUYẾT NGHIÊM TRỌNG DO VIRUS MARBURG (MVD)

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, virus Marburg lần đầu tiên được công nhận vào năm 1967, khi dịch sốt xuất huyết bùng phát đồng thời tại các phòng thí nghiệm ở Marburg và Frankfurt, Đức và ở Belgrade, Serbia. Bệnh gây ảnh hưởng đến cả người và động vật linh trưởng. Virus Marburg là một loại virus RNA độc nhất về mặt di truyền (hoặc từ động vật) thuộc họ filovirus. Sáu loài virus Ebola là những thành viên duy nhất được biết đến khác của họ filovirus.

Virus Marburg lần đầu tiên được công nhận vào năm 1967, khi dịch sốt xuất huyết bùng phát đồng thời tại các phòng thí nghiệm ở Marburg và Frankfurt, Đức và ở Belgrade, Nam Tư (nay là Serbia). 31 người bị bệnh, ban đầu là nhân viên phòng thí nghiệm, sau đó là một số nhân viên y tế và thành viên gia đình đã chăm sóc họ. Bảy trường hợp tử vong đã được báo cáo. Những người đầu tiên bị nhiễm bệnh đã tiếp xúc với khỉ xanh châu Phi nhập khẩu từ Uganda hoặc mô của chúng trong khi tiến hành nghiên cứu.

Năm 1967: Các đợt bùng phát đồng thời xảy ra ở những nhân viên phòng thí nghiệm tiếp xúc với khỉ xanh châu Phi nhập khẩu từ Uganda. Ngoài 31 ca được báo cáo, một ca ban đầu khác đã được chẩn đoán huyết thanh hồi cứu;

Năm 1975: Một người đàn ông có lịch sử du lịch đến Zimbabwe đã được đưa vào BV ở Nam Phi. Nhiễm trùng lây lan từ người đàn ông sang người bạn đồng hành của anh ta và một y tá tại BV. Người đàn ông đã tử vong, nhưng cả hai người phụ nữ đều được điều trị tích cực và đã hồi phục;

Năm 1980: Lịch sử du lịch gần đây bao gồm chuyến thăm Hang Kitum ở Công viên Quốc gia Núi Elgon của Kenya. Dù được chăm sóc đặc biệt tại Nairobi nhưng 01 nam bệnh nhân đã tử vong. Bác sĩ HSTC, song phát triển các triệu chứng 9 ngày sau đó nhưng đã hồi phục;

Năm 1987: Một cậu bé 15 tuổi người Đan Mạch nhập viện với bệnh sử đau đầu, khó chịu, sốt và nôn 3 ngày. Chín ngày trước khi khởi phát triệu chứng, cậu bé đã đến thăm hang Kitum ở Công viên quốc gia Mount Elgon. Mặc dù được điều trị HSTC nhưng bệnh nhi tử vong vào ngày thứ 11;

Năm 1990: Một trường hợp nhiễm bệnh trong phòng thí nghiệm ở Nga.

Năm 1998-2000: 154 ca được ghi nhận. Hầu hết các trường hợp xảy ra ở trên các nam công nhân trẻ tuổi tại một mỏ vàng ở Durba, Đông bắc của nước này, nơi được chứng minh là tâm điểm của đợt bùng phát. Các trường hợp sau đó đã được phát hiện ở ngôi làng lân cận Watsa;

Năm 2004-2005: 252 ca mắc. Đợt bùng phát được cho là bắt đầu ở tỉnh Uige vào tháng 10/2004. Hầu hết các ca được phát hiện ở các tỉnh khác đều có liên quan trực tiếp đến đợt bùng phát ở Uige;

Năm 2007: Mỏ chì và vàng ở Quận Kamwenge, Uganda ghi nhận ổ dịch nhỏ, với 4 ca ở nam thanh niên làm việc trong hầm mỏ. Cho đến nay, không có thêm trường hợp nào được xác định;

Năm 2008: Hang động trong rừng Maramagambo ở Uganda, ở rìa phía nam của Công viên Quốc gia Queen Elizabeth. Một du khách Mỹ trở về từ Uganda vào tháng 1/2008. Bệnh nhân phát bệnh 4 ngày sau khi trở về, nhập việnvà hồi phục hoàn toàn;

Năm 2008: Hang động trong rừng Maramagambo ở Uganda, ở rìa phía nam của Công viên Quốc gia Queen Elizabeth. Một phụ nữ Hà Lan 40 tuổi có lịch sử du lịch gần đây đến Uganda đã được đưa vào BV ở Hà Lan. Ba ngày trước khi nhập viện, triệu chứng đầu tiên (sốt, ớn lạnh), sau đó là tình trạng lâm sàng xấu đi nhanh chóng. Người phụ nữ tử vong vào ngày thứ 10 của bệnh;

Năm 2012: Uganda thử nghiệm tại CDC/UVRI đã xác định được một đợt bùng phát bệnh do virus Marburg ở các quận Kabale, Ibanda, Mbarara và Kampala trong khoảng thời gian 3 tuần;

Năm 2014: Một ca được xác nhận tử vong và 197 người tiếp xúc đã được theo dõi trong 3 tuần. Trong số 197 người tiếp xúc này, 8 người đã phát triển các triệu chứng tương tự như Marburg, nhưng tất cả đều cho kết quả âm tính tại Viện Nghiên cứu Virus Uganda với sự hỗ trợ của CDC;

Năm 2017: Một mẫu máu từ Quận Kween ở miền Đông Uganda đã cho kết quả dương tính với vi rút Marburg. Trong vòng 24 giờ sau khi xác nhận, một phản ứng bùng phát nhanh chóng đã được bắt đầu. Đợt bùng phát này xảy ra theo cụm gia đình không có sự lây truyền bổ sung nào ngoài bốn trường hợp liên quan;

Năm 2021: Một ca được Bộ Y tế Guinea báo cáo và xác nhận ở một bệnh nhân được chẩn đoán sau tử vong. Không có ca bổ sung nào được xác nhận sau khi hơn 170 người tiếp xúc có nguy cơ cao được theo dõi trong 21 ngày;

Năm 2022: Một trường hợp nghi ngờ tử vong do bệnh do vi rút Marburg (MVD) đã được xác định ở vùng Ashanti của Ghana vào ngày 7 tháng 7 năm 2022. MVD ban đầu được phát hiện tại phòng thí nghiệm quốc gia của Ghana bằng phản ứng chuỗi polymerase (PCR) và được xác nhận tại Viện Pasteur ở Dakar, Senegal , đánh dấu lần đầu tiên phát hiện MVD ở Ghana.

Ngay sau đó, hai thành viên khác trong gia đình cũng được xác nhận mắc MVD. Không có trường hợp bổ sung bên ngoài cụm gia đình đã được xác định. Vụ dịch đã được tuyên bố kết thúc vào tháng 9 năm 2022.

NHIỄM VIRUS MARBURG VÀ VAI TRÒ CỦA DƠI ĂN TRÁI

Loại virus hiếm gặp này được xác định lần đầu tiên vào năm 1967 sau khi gây ra các đợt bùng phát dịch bệnh đồng thời tại các phòng thí nghiệm ở Marburg, Đức và Belgrade.

Khi đó, 31 người tiếp xúc với virus trong khi tiến hành nghiên cứu trên khỉ đã bị bệnh và 7 người đã chết. CDC cho biết dơi ăn quả châu Phi là vật chủ chứa virus.Virus này có khả năng lây nhiễm cao ở Trung Phi, TCYTTG đã phải mở cuộc họp khẩn cấp bàn về biện pháp phòng, chống.

Một ổ dịch virus Marburg ít nhất đã gây tử vong cho 9 người ở Guinea Xích đạo và 16 trường hợp nghi ngờ nhiễm bệnh khác được xác định cùng họ với Ebola và là bệnh cực kỳ nguy hiểm khiến người bệnh chảy máu mũi, miệng và các bộ phận khác của cơ thể, tử vong lên tới hơn 80%. Virus này có khả năng lây nhiễm cao ở Trung Phi, TCYTTG đã phải mở cuộc họp khẩn cấp bàn về biện pháp phòng, chống.

Trước sự bùng phát của virus được cho là nguy hiểm hơn nhiều so với virus Ebola, nhiều người lo ngại về nguy cơ xâm nhập vào Việt Nam.

Hình 3. Dơi là trung gian truyền bệnh Marburg ở người

Tuy nhiên, đây là virus lây từ động vật sang người, không phải là bệnh mới. Lần đầu tiên ghi nhận virus này lây sang người là ở Đức vào năm 1967. Vào thời điểm đó, một số khỉ bị nhiễm bệnh được nhập từ châu Phi đã gây ra các đợt bùng phát tại nhiều phòng thí nghiệm ở Marburg, Frankfurt (Đức) và Belgrade (thủ đô của Nam Tư khi đó, nay thủ đô là Serbia), khiến 7 người tử vong.

Vật chủ chứa virus Marburg là dơi ăn quả châu Phi, Rousettus aegyptiacus. Dơi ăn quả bị nhiễm virus Marburg không có dấu hiệu bệnh mắc rõ ràng. Các loài linh trưởng (bao gồm cả con người) có thể bị nhiễm virus Marburg, virus này có thể gây bệnh nặng hoặc tử vong. Cần nghiên cứu thêm để xác định xem các loài khác cũng có thể chứa virus hay không. Loài dơi ăn quả châu Phi này là một loài dơi sống trong hang, được tìm thấy rộng rãi trên khắp châu Phi. Với phạm vi địa lý rộng rãi của dơi ăn quả, nhiều khu vực có nguy cơ bùng phát MVD hơn so với dự đoán trước đây. Virus này không được biết là có nguồn gốc từ các lục địa khác, chẳng hạn như Bắc Mỹ.

MVD xuất hiện trong các đợt bùng phát lẻ tẻ khắp khu vực cận sa mạc Sahara, châu Phi. Nhiều đợt bùng phát trong quá khứ bắt đầu từ nam công nhân mỏ trong các mỏ bị dơi xâm nhập. Sau đó, virus lây lan trong cộng đồng của họ thông qua các tập quán văn hóa, trong gia đình và giữa các nhân viên y tế. Có thể các trường hợp cá biệt thỉnh thoảng cũng xảy ra, nhưng không được công nhận. Các trường hợp MVD ở người đã xảy ra bên ngoài châu Phi nhưng không thường xuyên. Ngoài việc tiếp xúc với phòng thí nghiệm năm 1967 ở châu Âu đã dẫn đến việc phát hiện ra virus, một du khách người Hà Lan đã phát triển MVD sau khi trở về Hà Lan từ Uganda vào năm 2008 và sau đó đã tử vong. Cùng năm 2008, một du khách người Mỹ đã phát triển MVD sau khi trở về Mỹ từ Uganda và đã hồi phục. Cả hai du khách đã đến thăm một hang động nổi tiếng có dơi ăn quả sinh sống trong một công viên quốc gia.

Hình 4. Các con số này có phải chỉ là tảng băng nổi về nhiễm trùng Marburg?

Các nội dung khác »

---