Ngày 1/4/2017. Malaria News-Điều tra: Chloroquine vẫn được sử dụng điều trị sốt rét ở Nigeria sau 11 năm bị cấm(Investigation: Eleven years after ban, Chloroquine still used for malaria treatment in Nigeria). 11 năm sau khi Nigeria cấm sử dụng các đơn trị liệudựa artemisinin bằng đường uống (oAMTs) thì chloroquine, một oAMT đáng chú ý vẫn có sẵn tại các cửa hàng thuốc được cấp phép trên toàn quốc và đang được sử dụng để điều trị sốt rét.

Cuộc điều tra của PREMIUM TIME cho thấy một số người Nigeria vẫn tiếp tục sử dụng chloroquine điều trị sốt rét do không ý thức được về lệnh cấm và mối nguy hiểm của nó, chloroquine đã bị Bộ Y tế liên bang quyết định cấm sử dụng như thuốc điều trị ưu tiên (first line treatment) ở Nigeria vào năm 2005trên cơ sở khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) do thất bại điều trị cao vì kháng thuốc.NAFDAC cho rằng họ tiếp tục cấp giấy phép sản xuất thuốc này để điều trị các bệnh khác nhưng do hầu hết các loại thuốc đượcbày bántạicác quầy dược phẩm ở Nigeria không cần đơn thuốc nên nhiều người Nigeriakhông ý thức về những hạn chế của thuốcnên chloroquine vẫn tiếp tục được sử dụng điều trị sốt rét.Năm 2014, Chương trình quốc gialoại trừ sốt rét (NMEP) Nigeria đã báo cáo sốt rét chiếm khoảng 60% số lần khám ngoại trú và 30% số trường hợp nhập viện, do tình trạng kháng thuốc tái diễn nên việc theo dõi hiệu quả của thuốc chống sốt rét là một thành phần quan trọng trong nỗ lực toàn cầu loại trừ sốt rét.Năm 2002, WHO khuyến cáo cấm sử dụng chloroquine điều trị sốt rét khi thử nghiệm hiệu quả trị liệu (Therapeutic Efficacy Testing) trên 6 vùng địa lý chính trị ở Nigeria cho thấy thuốc chỉ có hiệu quả 35% so với 95% hiệu quả theo tiêu chuẩn dẫn đến việc loại bỏ chloroquine khỏi danhmục thuốc điều trị ưu tiên sốt rét trong chính sách thuốc sốt rétquốc gia (National Antimalarial Treatment Policy) 2005.

Chloroquine nước được sử dụng để minh họa cho bài viết này [Ảnh: JUHEL Nigeria Limited]

Nhận thức về việc cấm chloroquine ở Nigeria(Awareness of chloroquine ban in Nigeria)

WHO khuyến cáo thu hồi giấy phép sản xuất các đơn trị liệu artemisinin bằng đường uống phải được tiến hành trong vòng 6 tháng sau khi triển khai trị liệu phối hợp dựa vào artemisinin (ACTs), đã được thực hiện ở Nigeria như báo cáo điều tra chỉ số sốt rét (Malaria Indicator Survey) Nigeria năm 2010, trong đó chỉ có ACTs được bán ở các bệnh viện công và được thầy thuốc kê đơn nhưng các loại thuốc này vẫn lưu hành ở nơi khác mà không có quy định về việc sử dụng nó.Mặc dù tài liệu của WHO được cập nhật vào năm 2015 liệt kê Nigeria là một trong những quốc gia đã áp dụng các biện pháp quản lý trong việc thu hồi giấy cho phép tiếp thị sử dụng các loại thuốc đơn trị liệu dựa vào artemisinin (kể cả chloroquine) nhưng thuốc chloroquine vẫn được bán rộng rãi ở Nigeria gần đây nhất là vào năm 2016 và có số đăng ký xác thực bởi NAFDAC. Vào năm 2014, NAFDAC cho biết chloroquine đang dần được loại bỏ nhưng mất nhiều thời gian hơn dự kiến, một cuộc kiểm tra các cửa hàng dược phẩm ở Abuja cho thấy chloroquine dưới nhãn hiệu "Albequine" và "Quimal" có thể mua ở mức thấp là N200.Một quan chức của Dana Pharmaceuticals, một trong những nhà sản xuất thuốc nói với PREMIUM TIMES rằng công ty đang sản xuất chloroquine để điều trị bệnh lý không phải sốt rét. Quan chức từ chối tiết lộ danh tính này cho biết: "Chloroquine không bị cấm nhưng không còn được công nhận để điều trị sốt rét vì không còn hiệu quả, chúng tôi sản xuất chloroquine cho các bệnh khác nhưng một số người vẫn mua chloroquine điều trị sốt rét do không biết về lệnh cấm".Celine Egbuchulem, nhà cung cấp thuốc có giấy phép lưu hành cho biết bà không chỉ bán chloroquine điều trị sốt rétmà còn sử dụng chúng điều trị cho mình: "Chloroquine chống sốt rét rất hiệu quả, tôi sử dụng thuốc này vì nó không gây ngứa, một số khách hàng của tôi ưa chuộng thuốc này mà không mua quine để điều trị sốt rét, trong số đó một người đàn ông 45 tuổi cứ 2-3 tháng đến đâymột lần mua chloroquine điều trị sốt rét". Esther Peters, một nhà cung cấp khác ở Gwarimpa, Abuja nói với PREMIUM TIMES rằng bà không biết loại thuốc này đã bị cấm điều trị sốt rét, bà thường mua thuốc từ một nhà cung cấp tại Jabi ở Abuja và nhấn mạnh tính xác thực của thuốc bằng cách cho phóng viên số đăng ký của NAFDAC."Tôi chỉ bán các viên thuốc chloroquine cho những người yêu cầu sử dụng trong điều trị sốt rét vì một số người phàn nàn về phản ứng phụ đối với thuốc, 6 viên thuốc được bán với giá N50", bà Peters cho biết.Ở bang Delta, một gói Chloroquine (10 viên) có giá N200.

Quản lý và giám sátlỏng lẻo (Poor monitoring and regulation)

Tại kỳ hợp của Đại hội đồng Y tế thế giới (WHA) lần thứ 30 vào năm 2007, sau khi Nigeria và các quốc gia thành viên khác của WHO đồng ý ngừng bán và sử dụng các đơn trị liệu artemisinin bằng đường uống (bao gồm cả chloroquine) chống lại sốt rét thì một hệ thống giám sát được WHO phát động để theo dõi sự tuân thủ ở cấp quốc gia và các công ty dược phẩm, các công ty dược phẩm sản xuất các loại thuốc bị cấm đã được xác định từ các loại thuốc quảng cáo trực tuyến.Tuy nhiên, một hạn chế đối với hệ thống này là hầu hết các công ty dược phẩm trong nước ở Nigeria hoạt động ngoại tuyến.Thực tế, chỉ có 6 công ty tham gia vào danh sách này: Bond Chemical Ind Ltd, Jubilee & Associate Ind Ltd, Justeen Pharm Ltd, NPL, Neros Pharm Ltd, Geneith Pharmaceutical Ltd và Vixa Pharmaceuticals Co. Ltd. Ở Nigeria, 43% các công ty niêm yết từ chối tiết lộ ý định tuân thủnghị quyết của WHO.Một sự tìm kiếm trên trang web của NAFDAC cho thấy tổng cộng 374 sản phẩm chloroquine đã được đăng ký bởi cơ quan này. Mặc dù NAFDAC thừa nhận chloroquine đã được đăng ký, sản xuất và bán tại Nigeria nhưng Abubakar Jimoh, Giám đốc đơn vịcơ quan đặc biệt/quan hệ công chúng và nghị định thư của cơ quan cho rằng các loại thuốc này dùng để điều trị viêm khớp dạng thấp và các nhiễm trùng đường ruột: "NAFDAC bị hạn chế trong việc cấm bán chloroquine ở Nigeria vì nó được sử dụng cho các mục đích khác như điều trị viêm khớp cũng như nhiễm trùng đường ruột và bệnh tật do vậy nếu chúng ta muốn cấm nó thì sau đó các bệnh khác điều trị bằng thuốc gì? Điều mà chúng tôi quyết định làm là cấm có chon lọc và thông báotới tất cả các bên liên quan hoặc các nhà sản xuất rằng họ không nên sản xuất chloroquine để điều trị sốt rét. Chúng tôi vẫn đang đăng ký chloroquine nhưng dùng cho các chỉ dẫn khácchứ không phải sốt rét và đó là lý do tại sao chúng tôi đang thúc đẩy sử dụng ACTs điều trị sốt rét".Ông Jimoh nhấn mạnh NAFDAC đã phát động một chiến dịch ngăn cản công chúng sử dụng thuốc này trong điều trị sốt rét:"Chúng tôi đã bắt tay vào các chiến dịch sức khoẻ công cộng đại trà để từ đây không còn một ai mua chloroquine điều trị sốt rét”.

PREMIUM TIMES đã hỏi văn phòng của WHO tại Nigeria liệu họ có giám sát các công ty dược tham gia vào việc sản xuất chloroquine và các đơn trị liệu artemisinin khác bằng đường uống ở Nigeria hay không.Một phát ngôn viên của WHO, Rex Mpazanje cho biết: "Ở Nigeria, NAFDAC là cơ quan điều hành và chịu trách nhiệm giám sát sản xuất chloroquine tại chỗ và tiếp thị/nhập khẩu các sản phẩm đơn trị liệu artemisinin bằng đường uống tại Nigeria", hàng năm NAFDAC vẫn báo cáo với WHO về tình trạng thị trường dược phẩm. Ông cho biết thêm: "Tuy nhiên báo cáo này không thường đi vào chi tiết của các loại thuốc cụ thể, ngoài NAFDAC báo cáo, NMEP cũng báo cáo với WHO về phòng chống sốt rét bao gồm các chi tiết cụ thể về đánh giá/nghiên cứu về hiệu quả điều trị". NMEP cho biết trong khi chloroquine cũng được sử dụng cho các bệnh khác ngoài sốt rét thì cơ quan này đang tham gia vào việc nâng cao nhận thức cho cộng đồng Nigeria trong việc sử dụng ACTs để điều trị sốt rét và đào tạo nhân viên y tế.Godwin Ntadom, Trưởng phòng xử lý ca bệnh của cơ quan này nói với PREMIUM TIMES: "Sự sẵn có của chloroquine là do sự năng động của thị trường, luật pháp về nhu cầu và nguồn cung cấp bởi khách hàng sử dụng nó để điều trị bệnh sốt rét", ông cho rằng câu chuyện thành công là chloroquine "không còn quảng cáo cởi mở nữa và chính phủ cũng không cung cấp chloroquine trong các cơ sở y tế của mình". 

Các nội dung khác »

---