|
Tổ chức Y tế thế giới cập nhật thông tin về bệnh sốt xuất huyết năm 2013
Mức độ lâm sàng của bệnh rất khác nhau và thường không dự đoán được sự phát triển của bệnh nên ảnh hưởng đến quá trình điều trị. Năm 2008 các nhà lâm sàng đã thống nhất phân loại bệnh SD/SXHD được gọi chung là sốt xuất huyết Dengue. Dựa vào mức độ của bệnh, WHO (2009) đã phân chia bệnh sốt xuất huyết Dengue thành ba mức độ gồm: sốt xuất huyết Dengue, sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo và sốt xuất huyết Dengue nặng. WHO cập nhật thông tin về bệnh sốt xuất huyết Dengue và sốt xuất huyết Dengue nặng
Một số dữ liệu đáng quan tâm về Sốt xuất huyết Dengue. + Sốt xuất huyết Dengue là bệnh nhiễm trùng do muỗi nhiễm virus truyền qua; + Bệnh sốt xuất huyết Dengue có biểu hiện giống như cúm và đôi khi bệnh phát triển thành biến chứng có khả năng gây tử vong cao được gọi là sốt xuất huyết nặng (severe dengue- theo phân loại bệnh của WHO); + Tỷ lệ mắc bệnh trên toàn cầu đã gia tăng đáng kể trong những thập kỷ gần đây; + Khoảng một nửa dân số thế giới đang có nguy cơ mắc cao SXH; + Sốt xuất huyết Dengue được tìm thấy ở vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn thế giới, chủ yếu ở khu vực đô thị và bán đô thị; + Sốt xuất huyết Dengue nặng (Severe dengue) là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em tại một số quốc gia thuộc châu Á và Mỹ Latinh; + Bệnh không có thuốc điều trị đặc hiệu nhưng khi phát hiện sớm và được chăm sóc y tế phù hợp sẽ làm giảm tỷ lệ tử vong xuống dưới 1%; + Phòng chống và kiểm soát sốt xuất huyết phụ thuộc chủ yếu vào hiệu quả các biện pháp kiểm soát véc tơ. Sốt xuất huyết Dengue là bệnh do muỗi nhiễm virus truyền, bệnh tìm thấy ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới. Trong những năm gần đây, bệnh gia tăng nhanh phần lớn tập trung ở khu vực đô thị và bán đô thị. Hiện bệnh SXH đã trở thành một mối quan tâm lớn đến sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới. Sốt xuất huyết Dengue nặng (trước đây được gọi là sốt xuất huyết Dengue - Dengue Haemorrhagic Fever) lần đầu tiên được ghi nhận vào những năm 1950 trong thời gian dịch SXH xảy ra ở Philippines và Thái Lan. Ngày nay, SXH nặng ảnh hưởng đến hầu hết các quốc gia châu Á và Mỹ Latinh và đã trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và nhập viện ở trẻ em sống trong các khu vực bệnh lưu hành này. Có 4 virus khác nhau nhưng có quan hệ chặc chẽ là nguyên nhân gây bệnh SXH (DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4). Khi cơ thể nhiễm với một loại virus thì cơ thể có khả năng miễn dịch suốt đời chống lại với loại virus đó. Tuy nhiên, khả năng miễn dịch chéo(cross-immunity) đối với các loại virus khác sau khi hồi phục chỉ mang tính tạm thời và một phần. Những lần nhiễm tiếp theo bới các loại virus khác gây ra sẽ làm tăng nguy cơ phát triển thành bệnh SXH Dengue nặng. Gánh nặng toàn cầu của bệnh sốt xuất huyết Tỷ lệ mắc SXH Dengue đã tăng đáng kể trên thế giới trong những thập niên gần đây. Trên 2,5 tỷ người (chiếm hơn 40% dân số thề giới) sống trong vùng có nguy cơ lây nhiễm cao, ước tính có khoảng 50-100 triệu người nhiễm hàng năm. Trước năm 1970, chỉ có 9 quốc gia xảy ra dich bệnh SXH Dengue nặng, nhưng hiện nay đã lan rộng và trở thành bệnh lưu hành hơn 100 quốc gia ở châu Phi, châu Mỹ, Đông Địa Trung Hải, Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương. Châu Mỹ, Đông Nam Á và các khu vực Tây Thái Bình Dương là những khu vực bị ảnh hưởng nghiệm trọng nhất. Tổng số ca mắc ở Châu Mỹ, Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương đã vượt 1,2 triệu ca trong năm 2008 và hơn 2,3 triệu vào năm 2010 (dựa trên số liệu chính thức do các nước thành viên WHO cung cấp). Gần đây, số ca mắc được báo cáo đã tiếp tục tăng. Trong năm 2010, chỉ riêng khu vực châu Mỹ có 1,6 triệu ca mắc sốt xuất huyết đã được báo cáo, trong đó có 49.000 ca là SXH Dengue nặng. Không chỉ là số ca mắc bệnh gia tăng mà bệnh còn lây lan ra nhiều khu vực mà trước đây chưa từng xảy ra ca bệnh nào và bùng phát thành nhiều vụ dịch lớn. Nguy cơ bùng phát dịch SXH Dengue hiện đang tồn tại ở châu Âu và vị trí lan truyền bệnh lần đầu tiên được báo cáo ở Pháp và Croatia trong năm 2010 và các trường hợp bệnh ngoại lai xâm nhập cũng đã được phát hiện ở 3 quốc gia thuộc châu Âu khác. Trong năm 2012, một đợt bùng phát dịch bệnh SXH xảy ra trên quần đảo Madeira của Bồ Đào Nha với hơn 2.000 ca mắc và các trường hợp bệnh ngoại lai xâm nhập cũng đã được phát hiện tại 10 quốc gia khác ở châu Âu ngoài Bồ Đào Nha . Trong năm 2013, các ca bệnh cũng đã xảy ra ở bang Florida (Mỹ) và tỉnh Vân Nam của Trung Quốc. Sốt xuất huyết cũng tiếp tục ảnh hưởng đến một số nước Nam Mỹ khác đặc biệt là Honduras, Costa Rica và Mexico. Ở châu Á, Singapore đã báo cáo có sự gia tăng số ca mắc trở lại sau khi một vài năm kiểm soát và bùng phát cũng đã được báo cáo tại Lào. WHO uớc tính có khoảng 500.000 người mắc bệnh sốt xuất huyết Dengue nặng phải nhập viện mỗi năm, phần lớn trong đó là trẻ em, với khoảng 2,5 % số ca tử vong trong số này. Lan truyền bệnh Muỗi cái Aedes aegypti là véc tơ chính truyền bệnh SXH Dengue. Virus được lan truyền từ người này sang người khác thông qua vết đốt của muỗi cái bị nhiễm virus. Sau giai đoạn ủ bệnh virus khoảng 4-10 ngày, muỗi có khả năng truyền virus và nó sẽ truyền bệnh trong suốt chu kỳ sống. Những người bị nhiễm là nguồn chứa virus chính và đây là nguồn virus chính để truyền từ người bệnh sang người lành thông qua vết đốt của muỗi. Bệnh nhân nhiễm virus Dengue có thể truyền bệnh (trong 4-5 ngày, tối đa là 12 ngày) thông qua muỗi Aedes spp sau khi các triệu chứng lâm sàng đầu tiên xuất hiện. Muỗi Aedes aegypti sống ở vùng đô thị và chúng sinh sản chủ yếu trong các dụng cụ chứa nước nhân tạo. Muỗi Aedes aegypti khác với các loài muỗi khác vì chúng hoạt động đốt máu vào ban ngày, thời gian đốt đỉnh điểm là lúc sáng sớm và trước khi trời tối chạng vạng. Muỗi Ae. aegypti đốt nhiều người cho mỗi lần hút máu. Aedes albopictus, một véc tơ SXH quan trọng thứ hai ở châu Á và đã lây lan sang Bắc Mỹ và châu Âu chủ yếu là do thương mại quốc tế như buôn bán lốp xe sử dụng (đây là môi trường sinh sản của muỗi) và các hàng hoá khác (ví dụcây phát tài– lucky bamboo). Ae. albopictus thích nghi cao với môi trường sống, do vậy chúng có thể tồn tại ở những khu vực ôn đới mát mẻ ở châu Âu. Muỗi lan truyền bệnh được là do khả năng chịu đựng với nhiệt độ đóng băng, ngủ đông và khả năng trú ẩn trong môi trường vi khí hậu. Đặc điểm lâm sàng Sốt xuất huyết Dengue là một bệnh nhiễm trùng hay truyền nhiễm nghiêm trọng biểu hiện ban đầu giống như bệnh cảnh cúm, ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và cả người lớn nhưng hiếm khi gây tử vong. Sốt xuất huyết Dengue nên được nghi ngờ khi thân nhiệt sốt cao (40°C) và đi kèm với hai trong số các triệu chứng sau: nhức đầu dữ dội, đau sau hốc mắt, đau cơ và khớp, buồn nôn, nôn, sưng hạch hoặc phát ban. Các triệu chứng thường xuất hiện kéo dài khoảng 2-7 ngày, sau thời gian ủ bệnh 4-10 ngày sau khi bị muỗi nhiễm virus đốt. Sốt xuất huyết Dengue nặng là một biến chứng có khả năng gây tử vong do mất huyết tương do bị rò rỉ, tích tụ dịch, suy hô hấp, chảy máu xuất huyết nghiêm trọng hoặc suy đa cơ quan. Dấu hiệu cảnh báo xuất hiện trong khoảng thời gian từ 3-7 ngày sau khi các triệu chứng đầu tiên kết hợp với giảm thân nhiệt (dưới 38°C) và bao gồm: đau bụng dữ dội, nôn mửa liên tục, thở nhanh, chảy máu nướu răng, mệt mỏi, bồn chồn không yên và nôn ra máu. Trong khoảng thời gian 24-48 giờ tiếp theo có thể gây tử vong. Vì vậy, chăm sóc và điều trị hợp lý là cần thiết để tránh các biến chứng xảy ra và dẫn đến nguy cơ tử vong . Điều trị bệnh sốt xuất huyết Bệnh sốt xuất huyết hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Đối với bệnh SXH Dengue nặng, các bác sĩ và y tá có kinh nghiệm trong việc triều trị và nhận biết tiến triển của bệnh có thể cứu sống - giảm tỷ lệ tử vong từ 20% đến dưới 1%. Duy trì đủ thể tích dịch vào ra cho bệnh nhân là rất quan trọng để chăm sóc bệnh nhân SXH Dengue nặng. Tiêm chủng vaccine Hiện nay thế giới chưa có vắc-xin phòng bệnh SXH. Do vậy, việc phát triển vaccine là rất cần thiết trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Nhưng việc phát triển một loại vắc xin chống bệnh sốt xuất huyết Dengue/ Sốt xuất huyết Dengue nặng đã gặp nhiều thử thách mặc dù đã có tiến bộ trong thời gian gần đây. WHO cung cấp tư vấn kỹ thuật và hướng dẫn cho các quốc gia và đối tác tư nhân để hỗ trợ nghiên cứu và đánh giá hiệu lực vắc xin. Một số vắc-xin tiêm năng hiện đang ở các giai đoạn thử nghiệm khác nhau. Kiểm soát và phòng chống véc tơ Hiện nay, một phương pháp duy nhất để kiểm soát hoặc ngăn chặn sự lây truyền virus deungue là phòng chống muỗi sốt xuất huyết lan truyền bệnh thông qua: ·Quản lý và thay đổi môi trường sống để ngằn ngừa không có muỗi sinh sản; ·Xử lý chất thải rắn đúng cách và loại bỏ môi trường sống nhân tạo bao gồm hàng tuần tiến hành đổ và làm sạch các thùng chứa nước sinh hoạt; ·Áp dụng hóa chất diệt côn trùng thích hợp để bảo quản nước dụng cụ chứa nước ngoài nhà; ·Áp dụng bảo vệ các cá nhân hộ gia đình như khung lưới cửa sổ, mặc quần áo dài tay, vật liệu xử lý với hóa chất diệt côn trùng cuộn dây và bình xịt; Tận dụng sự tham gia của cộng đồng và huy động cộng động để kiểm soát véc tơ bền vững; | Vị trí muỗi gây bệnh sốt xuất huyết đẻ |
Áp dụng hóa chất diệt côn trùng như phun không gian trong thời gian dịch bùng phát là một trong những biện pháp kiểm soát véc tơ khẩn cấp;Chủ động theo dõi và giám sát véc tơ nên được thực hiện để xác định hiệu quả của các biện pháp can thiệp và kiểm soát. Đáp ứng của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) WHO đối phó với bệnh sốt xuất huyết Dengue theo các cách sau: ·Hỗ trợ các nước trong việc xác định ổ dịch thông qua Mạng lưới cộng tác của các phòng thí nghiệm; ·Cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và hướng dẫn cho các quốc gia việc quản lý hiệu quả dịch SXH; ·Hỗ trợ các quốc gia trong việc cải thiện hệ thống báo cáo và nắm bắt chính xác “Gánh nặng thực sự” của căn bệnh SXH này; ·Cung cấp đào tạo về quản lý lâm sàng, chẩn đoán và kiểm soát véc tơ ở cấp khu vực với một vài trung tâm cộng tác. Trình bày chính xác chiến lược và chính sách dựa trên bằng chứng; ·Phát triển những các công cụ mới bao gồm các sản phẩm hóa chất diệt côn trùng và công nghệ ứng dụng; ·Tập hợp báo cáo chính thức về bệnh sốt xuất huyết Dengue và sốt xuất huyết Dengue nặng từ hơn 100 quốc gia thành viên. Xuất bản các ấn phẩm hướng dẫn và sổ tay quản lý ca bệnh, phòng chống và kiểm soát bệnh ở các nước thành viên .
|
TRANG CHỦ
