|
Xạ trị chữa bệnh ung thư có thể gây hại hệ tiêu hóa (ảnh minh họa) |
Tia xạ điều trị ung thư có thể gây hại tiêu hóa
Ung thư là bệnh khá phổ biến hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị như phẫu thuật cắt bỏ khối u, dùng hóa trị liệu, chiếu tia phóng xạ... Thuốc sử dụng để điều trị ung thư có thể gây tiêu chảy, chiếu tia phóng xạ trong quang tuyến liệu pháp có thể gây nên những phản ứng tổn thương hệ tiêu hóa đáng lo ngại. Vì vậy cần thận trọng khi sử dụng tia xạ để điều trị ung thư. Phản ứng có hại của tia xạ trên hệ tiêu hóa Trên thực tế ghi nhận ổ bụng là nơi có nhiều phủ tạng dễ bị mắc các bệnh ung thư như ung thư gan, đại tràng, tử cung, buồng trứng, tụy tạng, tiền liệt tuyến... Phương pháp điều trị thường thực hiện là phẫu thuật kết hợp với quang tuyến liệu pháp bằng tia phóng xạ, vì vậy đối với hệ tiêu hóa thì ruột thường bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi xạ trị. Thực quản cũng có thể bị ảnh hưởng nhưng ít hơn, còn tại dạ dày thì hiếm gặp. Các nhà khoa học nhận thấy có khoảng từ 10 đến 15% số bệnh nhân được điều trị ung thư với liều cao phóng xạ đã bị tai biến viêm ruột non hay đại tràng do tác động của quang tuyến tia xạ. Tại đây, niêm mạc ruột rất nhạy cảm với tia xạ nhất là khu vực tái sinh trong các hốc tuyến; các tiểu động mạch nuôi dưỡng ruột cũng rất nhạy cảm nên khi sử dụng liều cao tia xạ để điều trị có thể gây nên viêm mạch máu mạn tính, dẫn đến tình trạng thiếu máu mạn tính ở ruột. Các trường hợp viêm ruột do tia xạ tăng lên rõ rệt khi sử dụng với liều phóng xạ trên 4.000 rad.. Ngoài ra cũng còn có nhiều yếu tố khác đã góp phần làm tăng nguy cơ gây nên tai hại này; đặc biệt là các phẫu thuật cũ ở ổ bụng, các bệnh lý viêm vùng khung chậu làm dính và cố định một số quai ruột, tạo điều kiện cho các quai ruột này thường xuyên tiếp nhận tia xạ của các lần chiếu tia để điều trị. Biểu hiện lâm sàng viêm ruột do tia xạ Các biểu hiện triệu chứng lâm sàng viêm ruột do chiếu tia xạ trị liệu ung thư được thể hiện dưới hai thể cấp tính và mạn tính. Thể cấp tính thường xảy ra ngay trong đợt chiếu tia, gây tác hại trực tiếp lên các tế bào tái sinh của hốc tuyến ở niêm mạc ruột. Tác hại này thường phục hồi hoàn toàn vì tế bào biểu mô tái sinh rất nhanh. Biểu hiện lâm sàng với triệu chứng buồn nôn, nôn, đi tiêu chảy có máu; có khi mang tính chất của trường hợp đại tràng dễ bị kích thích. Tình trạng này có thể kéo dài khoảng vài tuần rồi khỏi. Thể mạn tính có thể xuất hiện sau từ 6 đến 18 tháng, có khi lâu hơn sau khi chiếu tia phóng xạ trị liệu, triệu chứng được biểu hiện bằng các dấu hiệu tổn thương không hồi phục của những tiểu động mạch ruột bị xơ hóa và tắc nghẽn. Thực tế các nhà khoa học cũng đã gặp một số trường hợp viêm ruột do chiếu tia xạ điều trị ung thư xuất hiện từ 5 năm đến 20 năm sau khi sử dụng phóng xạ trị liệu. Biểu hiện lâm sàng với triệu chứng đi tiêu chảy kéo dài, đau bụng; chẩn đoán xác định bằng phương pháp sinh thiết niêm mạc ruột phát hiện niêm mạc bị teo, có nhiều ổ loét nhỏ mạn tính, có các nguyên bào sợi lạ và các tế bào khổng lồ nhiều nhân, có dấu hiệu viêm động mạch mạn tính. Nếu trường hợp trực tràng, đại tràng cũng bị ảnh hưởng, khi soi có thể thấy niêm mạc đỏ rực, có nhiều hạt, mao mạch cứng và niêm mạc dễ bị chảy máu. Hậu quả thường dẫn đến hội chứng kém hấp thu, loét mạn tính gây chảy máu; bị dò ruột, tắc ruột... Xử trí điều trị Đối với thể cấp tính, cần giảm liều tia xạ, giảm ăn uống bằng đường miệng qua hệ tiêu hóa mà thay thế nuôi dưỡng cơ thể bằng truyền chất dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch. Đối với thể mạn tính, cần đối phó với tình trạng kém hấp thu qua đường tiêu hóa bằng cách truyền chất dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch. Sử dụng các thuốc chống tiêu chảy và diệt các vi khuẩn tăng sinh ở ruột. Trong một số trường hợp bất đắc dĩ mới chỉ định phẫu thuật như khi có biến chứng thủng, tắc, dò hoặc chảy máu nặng; nên nhớ rằng tử vong sau phẫu thuật chiếm tỷ lệ khá cao từ 30 đến 50% các trường hợp. Lời khuyên của thầy thuốc Để điều trị ung thư, nhất là ung thư một số cơ quan nội tạng trong ổ bụng; các nhà khoa học đã sử dụng phương pháp chiếu tia phóng xạ để điều trị thường gọi là xạ trị để tiêu diệt những tế bào ung thư. Phương pháp xạ trị thường được thực hiện bổ sung sau phẫu thuật bóc tách khối u ung thư để hủy diệt các tế bào ung thư còn sót lại; cũng có thể phối hợp với hóa trị liệu bằng các loại thuốc chống ung thư. Tuy vậy, khi sử dụng xạ trị; cả bác sĩ lẫn bệnh nhân cần chú ý đến những tai biến, phản ứng có hại do tia xạ gây ra đối với hệ tiêu hóa, đặc biệt là ruột để phát hiện và có biện pháp xử trí phù hợp, tránh những biến chứng và hậu quả đáng tiếc xảy ra.
|