(ảnh minh họa)

Hiện nay hiện tượng thừa cân, béo phì đang có xu hướng phổ biến và tăng nhanh trong cộng đồng. Đây là một vấn đề nổi cộm ở các nước phát triển và triển vọng gia tăng ở các nước đang phát triển, trong đó có nước ta. Đảo một vòng ra xã hội mà xem, chúng ta sẽ gặp không ít người có dạng hình quả táo ở nam giới và dạng hình quả lê ở nữ giới. Những người này thường dễ có nguy cơ tăng huyết áp và mắc bệnh lý tim mạch.

Xác định thừa cân và béo phì

Hiện nay Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thường dùng chỉ số khối cơ thể BMI (body mass index) để nhận định, đánh giá sự gầy béo của con người. Chúng được tính căn cứ trên chiều cao và cân nặng của cơ thể theo công thức: Trọng lượng cơ thể (kg)/[chiều cao (m)]². Đồng thời Hiệp hội Tiểu đường Đông Nam Á thống nhất cách đánh giá sự gầy béo của con người qua 5 mức độ. Cơ thể thiếu cân khi chỉ số BMI dưới 18,5 (kg/m²). Cơ thể bình thường khi chỉ số BMI từ 18,5 đến 22,9 (kg/m²). Cơ thể thừa cân khi chỉ số BMI từ 23 đến 24.9 (kg/m²). Cơ thể béo phì độ I khi chỉ số BMI từ 25 đến 29,9 )kg/m²). Cơ thể béo phì độ II khi chỉ số BMI từ 30 (kg/m²) trở lên.

Tổ chức Y tế Thế giới cũng đã định nghĩa béo phì là tình trạng cơ thể tích lũy mỡ quá mức và không bình thường tại một vùng cơ thể hay toàn thân đến mức ảnh hưởng tới sức khỏe. Có 2 dạng béo phì, dạng thứ nhất có mỡ thừa thường tập trung tại vùng bụng, thường gặp ở nam giới, còn gọi là “bụng bia” hay người hình quả táo (apple shaped); dạng thứ hai có đặc trưng với sự tích lũy mỡ nhiều ở vùng mông và đùi thường gặp ở phụ nữ có người hình quả lê (pear shaped). Kiểu béo phì ở bụng có liên quan đến sự gia tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đặc biệt là bệnh mạch vành và đột quỵ. Các nhà khoa học đã khuyến cáo nếu nam giới tốt nhất là không nên để số đo vòng bụng vượt quá 90% số đo vòng mông, nếu là phụ nữ thì hãy cố gắng duy trì con số này dưới 80%.

Cơ thể có hình quả táo (apple shaped) kiểu nam và hình quả lê (pear shaped) kiểu nữ

Người béo phì ngoài thân hình phì nộn, nặng nề, khó coi... còn có nguy cơ mắc nhiều bệnh như rối lợn mỡ máu, tăng huyết áp và các bệnh lý tim mạch, sỏi mật, tiểu đường, xương khớp, thậm chí cả ung thư. Béo phì được xem là bệnh của người nghèo ở các nước phát triển và bệnh của người giàu ở các nước đang phát triển. Nước ta là một nước đang phát triển nên hiện tượng thừa cân, béo phì cũng đang dần trở thành vấn đề đáng lo ngại của cộng đồng xã hội.

Nguyên nhân và bệnh lý liên quan đến thừa cân, béo phì

Nguyên nhân dẫn đến sự thừa cân và béo phì rất khó để có thể đưa ra một câu trả lời đơn giản. Thông thường sự béo phì và tăng trọng lượng do lượng calo của thức ăn đưa vào cơ thể vượt quá lượng calo của cơ thể tiêu thụ. Thực tế cũng cho thấy một số loại thuốc sử dụng có thể gây ra sự béo phì. Một nguyên nhân quan trọng của béo phì theo các nhà khoa học có thể do yếu tố di truyền. Các gen này có cơ hội và điều kiện phát huy mạnh khi con người sống ở môi trường mà các loại thức ăn giàu năng lượng sẵn có. Ngoài ra, yếu tố về tâm sinh lý cũng là một trong những nguyên nhân có thể gây nên sự béo phì. Như vậy trên thực tế có nhiều yếu tố tương tác lẫn nhau để có thể tạo nên những nguyên nhân dẫn đến sự béo phì. Tuy nhiên theo nguyên tắc nếu con người duy trì được lượng calo đưa vào cơ thể qua thức ăn và lượng calo của cơ thể tiêu thụ ở mức cân bằng là một trong những biện pháp hữu hiệu ngăn chặn được sự béo phì.

Một số bệnh lý đã được các nhà khoa học chứng minh có liên quan đến tình trạng thừa cân, béo phì như: có khả năng làm tăng huyết áp gấp 12 lần so với người bình thường; mắc bệnh động mạch vành với dấu hiệu đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, có thể đột tử, nguy cơ mắc bệnh động mạch vành gấp 4 lần so với người bình thường. Đồng thời có thể bị suy tim ứ huyết do nhu cầu oxy và các chất dinh dưỡng của cơ thể của người béo phì quá cao; bị tai biến mạch máu não gây đột quỵ gấp 6 lần so với người bình thường; bị bệnh viêm khớp đặc biệt là khớp háng và khớp gối là những nơi bị tác động nhiều của trọng lượng cơ thể. Ngoài ra, bệnh tiểu đường type 2 có khả năng xảy ra gấp 6 lần so với người bình thường; có rối loạn mỡ máu; cơn ngừng thở khi ngủ. Tăng tỷ lệ ung thư vú, buồng trứng, tiền liệt tuyến, đại tràng... cũng được ghi nhận.

Lời khuyên của thầy thuốc

Hiện tượng thừa cân, béo phì có xu hướng ngày càng phổ biến và phát triển trong cộng đồng xã hội tại nước ta. Nó thực sự là mối nguy hiểm đối với vấn đề sức khỏe của con người chứ không phải chỉ đơn thuần là vấn đề thẩm mỹ hay thổi phồng sự quan trọng. Thực tế cho thấy không có bất kỳ một phương pháp kỳ diệu nào để có thể làm giảm trọng lượng cơ thể, giảm sự thừa cân và béo phì một cách nhanh chóng mà chỉ có sự quyết tâm bền bỉ mới là bí quyết đem lại sự thành công. Đây là một vấn đề mang tính cách lâu dài và cần phải thực hiện một cách liên tục.

Việc giảm trọng lượng cơ thể, giảm thừa cân và béo phì đã được các nhà khoa học khẳng định chắc chắn rằng sẽ làm giảm được nguy cơ bệnh tật, đặc biệt là bệnh tim mạch và nâng cao chất lượng cuộc sống. Không có một mục tiêu giảm cân nào được xem là thống nhất và có hiệu quả vì có nhiều vấn đề liên quan đến các biện pháp phòng chống sự thừa cân, béo phì. Thực tế tùy từng thể trạng của cơ thể mỗi người để đặt mục tiêu ban đầu giảm được 10% trọng lượng cơ thể, sau đó sẽ tiếp tục giảm cho đến mức có trọng lượng lý tưởng. Các thuốc giảm cân không được khuyến cáo sử dụng thường xuyên vì chúng có nhiều tác dụng hại hơn là lợi.

Các nội dung khác »

---