Dioxin là các chất gây ô nhiễm môi trường, không có một sự phân biệt rõ ràng vàthuộc "tá dơ bẩn"- một nhóm hóa chất nguy hiểm đươc biết như là các chất hữu cơ gây ô nhiễm dai dẳng và được quan tâm bởi khả năng gây độc cao.

Các thực nghiệm đã chứng tỏ chúng có ảnh hưởng đến nhiều cơ quan vàhệ thống. Ngay khi dioxins đi vào cơ thể chúng tồn taị một thời gian dài bởi tính ổn định về măt hóa học và khả năng hấp thu ở trong các mô mỡ, rồi thì dự trữ ở trong cơ thể. Thời gian bán hủy trong cơ thể được ước tínhtừ 7 đến 11 năm. Trong môi trường, dioxins có khuynh hướng tích tụ trong chuỗi thực phẩm. Chuỗi thưc phẩm trong động vật càng cao thì nồng độ dioxins càng cao. Tên hóa học của dioxins là:2,3,7,8-tetrachlorodibenzo para dioxin (TCDD). Tên dioxins thường đươc sửdụng các chất có cùng cấu trúc và tínhchất hóa học có liên quan đến polychlorinated dibenzo para dioxins (PCDDs) và polychlorinated dibenzofurans (PCDFs). Một số polychlorinated biphenyls (PCBs) có tính chất độc tương tự là cũngbao hàm trong thuật ngữ dioxins. Khoảng 419 loại hợp chất có liên quan đến dioxin đã đươc xác định nhưng chỉ có khoảng 30 loại trong số này được xem là có độc tính đáng kể, và TCDD được xem là có độc tính nhất.

công thức hóa học của Dioxin

Nguồn ô nhiễm dioxin

Dioxins chủ yếu được sinh ra bởi tiến trình công nghiệp và cũng có thể bởi tiến trình tự hạn rộng rãi của tiến trình sản xuất bao gồm tinh luyện quặng, chất tẩy trắng bột giấy và sảnxuất một số hóa chất diệt cỏ và thuốc trừ sâu.Các dạng dioxins phóng thích vào môi trường, đốt cháy các chất thải không kiểm soát (chất thải rắn và chất thải bệnh viện) thường tạo ra các phế phẩm tồi tệ do đốt cháy không hoàn toàn. Các tiến bộ gần đây có sẵn cho phép đốt cháy các chất thải có kiểm soát với nhiệt độ lọt ra ngoài thấp. Mặc dầu sự hình thành dioxins mang tính cục bộ nhưng sự phân bố trong môi trường mang tính toàn cầu. Dioxins đươc tìm thấy trên toàn thế giới ở trong môi trường. Mức cao nhất của những hợp chất này đươc tìm thấy trong một số loại đất, bùn, và thực phẩm, đăc biệt là các sản phẩm hàng ngày , thịt, cá và các loài nhuyễn thể. Mức rất thấp được tìm thấy trong thực vật, nước và không khí. Sự dự trữ mở rộng các chất thải công nghiệp dầu hỏa có PCB, với mức cao của PCDFs, tồn tại trên toàn thế giới.Dự trữ lâu dài và sự loại bỏ không đúng vật liệu này có thể phóng thích dioxin vào trong môi trường và làm ô nhiễm người và các nguồn cung cấp thực phẩm cho động vật. Các chất thải có chứa PCBs không dễ gì bị vứt bỏ mà không gây ô nhiễm môi trường và quần thể dân cư. Các vật liệu như thế cần phải được xử lý như là các chất thải nguy hại và bị phá hủy tốt nhất bởi sự đốt cháy ở nhiệt độ cao.

Cácrắc rối do ô nhiễm dioxin

Nhiều quốc gia giám sát nguồn cung cấp thưc phẩmnhiễm dioxins. Điều này dẫn đến phát hiên sớm sự ô nhiễm và thường ngăn chặn cac tác động trên diện lớn hơn. Một ví dụ là sự phát hiện mức dioxin gia tăng trong sữavào năm 2004 ở Hà lan, đã lần ra đất sét được sử dụng trong thức ăn của động vật. Trong một rắc rối khác, mức dioxin gia tăng được phát hiện trong thức ăn động vật ở Hà lanvào năm 2006và nguồn ô nhiễm được xác định như là mỡ bị ô nhiễmđươc sử dụng trong sản xuất thức ăn.

Một số sự kiện ô nhiễm dioxin có ý nghĩa hơn có liên quan rộng hơn đến nhiều quốc gia.

Vào cuối năm 2008, Ireland đã hủybỏ nhiều tấn thịt lợnvà các sản phẩm từ thịt lơn khi có mức ô nhiễm dioxin cao gấp 200 lầngiới hạn an toàn đã được phát hiện trong các mẫu thịt lợn. Phát hiện này dẫn đến một trong những sự hủy bỏ thực phẩm lớn nhất có liên quan đến ô nhiễm hóa chất. Các đánh giá nguy cơ được thực hiện bởi Ireland chứng tỏ không có dính líu đến y tế công cộng. Ô nhiễm cũng được lần trở lại với thức ăn bị ô nhiễm.

Vào tháng 7 năm 2007, cộng đồng Châu âu đưa ra một cảnh báo sức khỏe tới các thành viên sau khi mức dioxins cao được phát hiện ở trong các chất phụ gia thực phẩm- một loại gôm- đươc sử dung để làm dày hơntrong một lượng nhỏ ở thịt, các sản phẩm dùng hàng ngày, sản phẩm tráng miệng hay các thức ăn ngon. Nguồn ô nhiễm đươc lần ra là các chất tạo gel từ Ấn độ bị ô nhiễm bởi pentachlorophenol (PCP), một thuốc trừ sâu không còn sử dụng nữa.PCP chứa dioxins như là chất gây ô nhiễm.

Vào năm 1999, mức cao dioxins được tìm thấy trong thịt gia , trứng từ Bỉ. Kết quả là, các thực phẩm động vật bị ô nhiễm dioxin (thịt gia cầm, trứng, thịt lợn) được phát hiện ở một số quốc gia khác. Nguyên nhân lần ra là thức ăn động vật bị ô nhiễm bởi chất thải công nghiệp dầu mỏ bị xử lý bất hợp pháp.

Vào tháng 3 năm 1998, mức dioxin cao trong sữa được bán ở Đứclà do các viên bột chanh được sử dụng làm thức ăn cho động vật từ Brazil. Điều tra dẫn đến một lệnh cấm nhập khẩu các viên bột chanh này nhập khẩu tới EU từ Brazil.

Trường hợp ô nhiễm thực phẩm với dioxin khác xảy ra ở Mỹ vào năm 1997. Thịt gà, trứng và cá da trơn bị ô nhiễm dioxins khimột thành phần bị ô nhiễm (đất sét bentonite, một đôi khi đươc gọi là gốm đất sét) được dùng trong sản xuất thức ăn cho động vật. Đất sét được lần ra từ mỏ khoáng chất .Bởi vì không có bằng chứng cho thấy rằng chất thải nguy hại bị chôn vùi ở mỏ khoáng chất , các nhà điều tra suy xét rằng nguồn dioxins có thể trong tự nhiên, có lẽ do cháy rừng từ thời tiền sử.

Một lượng lớn dioxins được phóng thích trong một tai nạn nghiiêm trọng tại nhà máy hóa chất ở Seveso, Italia vào năm 1976. Một đám mây hóa học độc hại, bao gồm 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-dioxin, hay TCDD, được phóng thích vào trong không khí và cuối cùng ô nhiễm một vùng rộng15 km2 nơi có 37,000 người sinh sống. Các nghiên cứu mởrộng trong quần thể bị ảnh hưởng đang được tiếp tục xác định các ảnh hưởng đến sức khỏe con người dài lâu từ sự cố này. Tuy nhiên, cáctra bị cản trở bởi sự thiếu hụt các đánh giá phơi nhiễm thích hợp. Một sự gia tăng nhẹ một vài loại ung thưvà các ảnh hưởng lên chức năng sinh sản đã được phát hiện và đang điềutra them nữa. Các ảnh hưởng có thể ởtrẻ em của những người bị phơi nhiễm đang đươctiến hành nghiên cứu.

TCDD cũng đang được nghiên cứu mở rộng đối với các ảnh hưởng sức khỏe liên quan đến sự hiện diện của nó như là một chất ô nhiễm trong một số hóa chất diệt cỏ da cam, chất này đươc sử dụng để làm rụng lá cây trong cuộc chiến ở Việt nam. Một sự liên kết tới một vài loại ung thư và cả đái tháo đường vẫn đang còn điều tra.

Các sự cố sớm hơn về ô nhiễm thực phẩm đãđươc báo cáotrong các phần khác của thế giới.Mặc dù tất ả cả các quốc gia có thể bị ảnh hưởng, nhưng các trường hợp ô nhiễm nhất ở các quốc gia công nghiệp nơi có hệ thống giám sát ô nhiễm thực phẩm đầy đủ, ý thức lớn hơn về tính nguy hại và kiểm soát đều đặn tốt hơn là sẵn có cho viêc phát hiện các vấn đề về dioxin.

Một vài trường hợp đầu độc người có chủ ý đã được báo cáo. Rắc rối đáng chú ý nhất là trường hợp của Viktor Yushchenko, năm 2004, Tổng thống Ukraine, mặt ông ta bị phá hủy bởi bệnh chloracne.

Các ảnh hưởng của dioxins đối với sức khỏe con người.

Phơi nhiễm với con người mức cao dioxins trong thời gian ngắn có thể dẫn đến tổnthương da, như là bệnh chloracne và các mảng loang lỗ đậm màu của da, và làm thay đổi chức năng gan. Phơi nhiễm trong thời gian dài là liên kết với suy hệ thống miễn dịch, sự phát triển của hệ thần kinh, hệ thống nội tiết và chức năng sinh sân.Phơi nhiễm mạn tính của độngvậtvới dioxins dẫn đến một vài loại ung thư. TCDD đươc đánh giá bởi cơ quan nghiên cứu về ung thư quốc tế của WHO (IARC) vào năm 1997. Dựa trên các dữ liệu đôngvậtvà dữ liệu dịch tể học ở người, TCDD được phân loại bởi IARC như là một chấtgây ung thư ở người đã được biết. Tuy nhiên, TCDD không gây ảnh hưởng đến cácvật liệu gen và có một mức phơi nhiễm dưới mức nguy cơ ung thư có thể không đáng kể.

Do sự có mặt ở khắp mọi nơi của dioxins, tất cả mọi người có phơi nhiễm âm thầm và một mức dioxins trong cơ thể, dẫn đến một sự bùng phát cơ thể được gọi như thế. Phơi nhiễm âm thầm bình thường hiện nay là không mong đợi có ảnh hưởng đến sức khỏe con người trên mức trung bình..Tuy nhiên do khả năng độc tính cao của loại hợp chất này, các nỗ lực cần được thực hiện để làm giảm phơi nhiễm âm thầm hiện nay.

Các phân nhóm nhạy cảm.

Sự phát triển thai nhi là nhạy cảm nhất với phơi nhiễm dioxin. Trẻ mới sinh, với sự phát triển nhanh chóng hệ thống cơ quan, cũng có thể là dễ bị tổn thương hơn với một số ảnh hưởng. Một số cá thể hay một số nhóm của cá thể có thể bị phơi nhiễm với mức cao dioxins do chế độ ăn (ví dụ dùng nhiều cá trong một số vùng của thế giới) hay các bệnh nghề nghiệp(ví dụ công nhân trong công nghiệp giấy, trong các nhà máy đốt lò và ở vị trí chất thải nguy hại).

Phòng chống phơi nhiễm dioxin

Đốt cháy các vật liệu gây ô nhiễm đúng cách là phương pháp sẵn có tốt nhất hiện nay trong việc phòng chống phơi nhiễm dioxins.Đốt cháy cũng có thể phân huỷ các chất thải từ dầu có chức PCB. Quá trình đốt cháy đòi hỏi nhiệt độ cao trên 850oC. Để phá huỷmột lượng lớn các chất gây ô nhiễmngay cả nhiệt độ cao hơn -1000oC hay cao hơn là được đòi hỏi.

Phòng ngừa hay làm giảm phơi nhiễm đối với con người được thực hiện tốt nhất thông qua các biện pháp trực tiếp, ví dụ kiểm soát chặt chẽ quá trình công nghiệp để làm giảm sự hình thành dioxins càng nhiều càng tốt. Đây là trách nhiệm của các chính phủ nhưng để ghi nhận tầm quan trọng cách tiếp cận này, bộ luật Alimentarus đã được chấp thuận vào năm 2011, một bộ luật thực hành đo lường các nguồn trực tiếpnhằm làm giảm ô nhiễm thực phẩm và hoá chất (CAC/RCP 49-2001), và vào năm 2006 một bộ luật thực hành cho việc phòng ngừa và kiểm soát dioxin và ô nhiễm dioxin giống PCB trong thực phẩm và thức ăn gia súc (CAC/RCP 62-2006)

Hơn 90% người bị phơi nhiễm dioxins là thông qua con đường thực phẩm, chủ yếu từ thịt và các sản phẩm hàng ngày, cá và nhuyễn thể, bởi vậy bảo vệ nguồn cung cấp thực phẩm là quan trọng. Một cách tiếp cận, bao gồm như đã nói ở trên, biện pháp trực tiếp để làm giảm khí thải dioxin. Ô nhiễm thứ phát nguồn cung cấp thực phẩm cần thiết nên tránh thông qua chuỗi thực phẩm. Kiểm soát và thực hành tốt trong quá trình sản xuất ban đầu, chế biến, phân phối, và bán là thiết yếu để tạo ra thực phẩm an toàn.

Hệ thống giám sát ô nhiễm thực phẩm phải được đặt ra để đảm bảo rằng mức giới hạn là không vượt quá. Đó là vai trò ở cấp độ chính phủ trong giám sát sự an toàn với nguồn cung cấp thực phẩm và thực hiện các hành động để bảo vệ sức khoẻ cộng đồng. Khi sự cố về ô nhiễm bị nghi ngờ , các quốc gia phải chuẩn bị kế hoạch để xác định, ngăn chặn, và vứt bỏ các thức ăn và thực phẩm bị ô nhiễm. Quần thể phơi nhiễm phải được khám xét trong giai đoạn phơi nhiễm ( ví dị đo lường các chất gây ô nhiễm trong máu hay trong sữa người) và các ảnh hưởng ( ví dụ: giám sát lâm sàng để phát hiện các dấu hiệu sức khoẻ)

Người tiêu dùng phải làm gì để làm giảm nguy cơ phơi nhiễm?

Cắt bỏ mỡ từ thịt và sử dụng sản phẩm mỡ hàng ngày thấp có thể làm giảm phơi nhiễm tới các hợp chất dioxin. Thêm vào đó, một chế độ ăn cân đối ( bao gồm đủ lượng trái cây, thực vật và ngũ cốc) sẽ giúp tránh phơi nhiễm quá mức từ một nguồn riêng biệt. Đây là một chiến lược dài hạn để làm giảm sự bùng phát phơi nhiễm trong cơ thể người, và chắc chắn thích hợp nhất ở các trẻ gái và phụ nữ trẻ để làm giảm phơi nhiễm sự phát triển của bào thai và những đứa trẻ bú sữa mẹ sau đó trong cuộc đời. Tuy nhiên, khả năng người tiêu dùng làm giảm nguy cơ phơi nhiễm đối với chính họ hơi bị hạn chế.

Làm gì để xác định và đo lường dioxins trong môi trường và thực phẩm?

Phân tích hoá học về lượng dioxins đòi hỏi các phương pháp tinh vi mà nó chỉ có thể thực hiện ở một số ít ở các labo xét nghiệm trên thế giới. Các phương pháp này chủ yếu là ở các nước công nghiệp. Chi phí phân tích là rất cao và cũng tuỳ thuộc nhiều loại mẫu nhưng giới hạn từ 1700 đô la cho phân tích một mẫu sinh học đơn lẽ tới vài ngàn đô la cho việc đánh giá toàn diện một sự phóng thích từ đốt chất thải.

Điều tăng thêm là các phương pháp sàng lọc dựa trên sinh học (tế bào hay kháng thể) đang được phát triển. Sử dụng các phương pháp như thế với các mẫu thực phẩm tuy nhiên vẫn chưa được thông qua đầy đủ ,các phương pháp sàng lọc như thế sẽ giúp phân tích nhiều hơn ở giá thấp hơn. Trong trường hợp test sàng lọc dương tính, xác nhận kết quả phải được tiến hành thông qua các phân tích hoá học phức tạp.

Các hành động của Tổ chức Y tế thế giới có liên quan đến dioxins

Làm giảm sự phơi nhiễm dioxin là một mục tiêu quan trọng của y tế công cộng nhằm làm giảm bệnh tật,cũng giúp cho sự phát triển bền vững. Để cho các hướng dẫn ở mức phơi nhiễm có thể chấp nhận , Tổ chức Y tế thế giới đã tổ chức một loạt các cuộc họp của các chuyên gia nhằm xác định mức thu nhận dioxin có thể chịu đựng được tới con người có thể bị phơi nhiễm suốt đời mà không có hại.

Trong các cuộc gặp của các chuyên gia như thế mới nhất vào năm 2001, Ủy ban chuyên gia phối hợp củaTổ chức lương nông thế giới và Tổ chức y tế thế giớivề phụ gia thực phẩm (JECFA) thực hiện một đánh giá nguy cơ toàn diện và cập nhật về PCDDs,PCDFs, và PCBs giống dioxin. Các chuyên gia kết luận rằng mức thu nhận có thể chịu đựng được có thể thiết lập trên cơ sở giả định rằng có một ngưỡng ảnh hưởng tất cả bao gồm cả ung thư. Thời gian bán huỷ dài của PCDDs, PCDFs và PCBs giống dioxin nghĩa là mỗi sự tiêu hoá hàng ngàycó một ảnh hưởng nhỏ hay ngay cả không đáng kể ở mức thu nhận chung. Để đánh giá nguy cơ dài hạn hay ngắn hạn đối với sức khoẻ do những chất này,sự thu nhận tổng lượng hay trung bình phải được đánh giá theo các tháng, và sự thu nhận có thể chịu được phải được đánh giá trên một giai đoạn ít nhất là một tháng. Các chuyên gia ước tính thu nhận hàng tháng có thể chịu đựng được tạm thời (PTMI) là 70 picogam/kg mỗi tháng. Mức này là số lượng dioxins có thể được tiêu hoá trên suốt cả cuộc đời mà không thể phát hiện bất cứ ảnh hưởng gì đến sức khoẻ.

Tổ chức y tế thế giớiphối hợp với Tổ chức lương nông thế giới (FAO), thông qua một bộ luật khung Alimentarius, đã thiết lập một bộ luật thực hành về phòng ngừa và làm giảm dioxin và ô nhiễm PCB giống dioxin trong thực phẩm và thức ăn.Tài liệu này cho hướng dẫn đến chính quyền quốc gia và vùng các biện pháp phòng chống. Việc thiết lập một bộ luật hướng dẫn mức dioxins trong thực phẩm đang được cân nhắc.

Kể từ năm 1976, WHO chịu trách nhiệm chương trình đánh giá và giám sát ô nhiễm thực phẩm củahệ thống giám sát môi trường toàn cầu. Được biết phổ biến như GEMS/Food, chương trình cung cấp thông tin về mức độ và khuynh hướng ô nhiễm trong thực phẩm thông qua mạng lưới của nó của các phòng xét nghiệm ở trên 70 quốc gia trên toàn cầu. Dioxins cũng nằm trong chương trình giám sát này.

Kể từ năm 1987, WHO đã tổ chức các nghiên cứu định kỳ về mức dioxins trong sữa người, chủ yếu ở các quốc gia Châu âu. Những nghiên cứu này cung cấp một đánh giá về phơi nhiễm của người đối với dioxins từ tất cả các nguồn. Các dữ liệu phơi nhiễm gần đây chứng tỏ rằng các phương pháp được giới thiệu để kiểm soát dioxin phóng thích trong một số quốc gia đã đưa đến một sự giảm phơi nhiễm hằng định tới các hợp chất này trên 2 thập kỷ qua.

WHO bây giờ đang làm việc với Chương trình môi trường của Liên hiệp quốc (UNEP) trên cơ sở công ước Stockholm, một hiệp định quốc tế làm giảm khí thải của một số chất hữu cơ gây ô nhiễm dai dẳng (POPs) bao gồm dioxins. Một số các hành động mang tính quốc tế đang được tính đến nhằm làm giảm sản xuất dioxins trong đốt cháy và tiến trình sản xuất. Nhằm đáp ứng tới nhu cầu của công ước Stockholm về POPs, WHOGEMS/Food đã phát triển một bản dự thảo mới cho việc giám sát sữa người về POPs để đáp ứng nhu cầu về sức khoẻ, an toàn thực phẩm và các mục tiêu môi trường của WHO, UNEP và các quốc gia thành viên. Dự thảo mới này sẽ giúp chính quyền quốc gia và vùng thu thập và phân tích các mẫu đại diện để đánh giá tình hình phơi nhiễm hiện nay và trong tương lai đánh giá tính hiệu quả của các biện pháp được thực hiện nhằm làm giảm phơi nhiễm.

Dioxins xảy ra như là một sự pha trộn phức tạp trong môi trường và trong thực phẩm. Để đánh giá nguy cơ tiềm tàng của sự pha trộn toàn bộ thì quan niệm tương đương chất độc đã được áp dụng đối với nhóm các chất gây ô nhiễm này. TCDD, một thành viên độc nhất trong họ dioxin được dùng như là hợp chất tham khảo, và tất cả các dioxins khác đượcquy cho là có độc tính liên quan đến TCDD, dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm. Trong vòng 15 năm qua,WHO, thông qua chương trình an toàn hoá chất quốc tế (IPCS) đã thiết lập và tái đánh giá đều đặn các yếu tố tương đương độc tính (TEFs) dioxins và các hợp chất liên quan thông qua tư vấn chuyên gia. Các giá trị của WHO-TEF đã được thiết lập áp dụng tới người, động vật có vú, chim,và cá. TEFs quốc tế này đã được phát triển trong áp dụng đánh giá và quản lýnguy cơ , và đã được chấp nhận chính thức bởi một số quốc gia và vùng lãnh thổ bao gồm: Canada, Nhật bản, Mỹ và Liên minh Châu Âu.

Các nội dung khác »

---