|
Nhiễm phối hợp chủng loại ký sinh trùng sốt rét và cách điều trị
Ký sinh trùng sốt rét gây bệnh ở người có 4 chủng loại là Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium malariae và Plasmodium ovale. Tình trạng nhiễm phối hợp 2 hay 3 chủng loại trên người thường ít khi xảy ra. Tuy vậy trên thực tế đã gặp một số trường hợp sốt rét nhiễm phối hợp ký sinh trùng, cần chú ý khi chẩn đoán xác định vấn đề này để có chỉ định điều trị phù hợp. Theo thống kê của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn, tại khu vực miền Trung-Tây Nguyên năm 2011 có 586 trường hợp bệnh nhân sốt rét nhiễm ký sinh trùng phối hợp, chiếm tỷ lệ 5,16% số lam máu dương tính; năm 2012 có 701 trường hợp, chiếm tỷ lệ 4,72% số lam máu dương tính và 4 tháng đầu năm 2013 có 149 trường hợp, chiếm tỷ lệ 4,64% số lam máu dương tính. Tại nước ta ghi nhận ở những vùng sốt rét lưu hành có sự hiện diện của chủng loại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax thực tế thường hay gặp nhiễm phối hợp cả hai chủng loại ký sinh trùng này trên cùng một lam máu xét nghiệm của một bệnh nhân. Trong đó bao giờ cũng có một chủng loại ký sinh trùng thống trị, chủ yếu là Plasmodium falciparum. Ở tại châu Phi, thường gặp lam máu xét nghiệm có sự nhiễm phối hợp chủng loại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum và Plasmodium malariae; tuy nhiên cũng có thể gặp những trường hợp nhiễm phối hợp ký sinh trùng Plasmodium falciparum và Plasmodium ovale. Rất hiếm khi phát hiện có cả 3 chủng loại ký sinh trùng sốt rét trên lam máu xét nghiệm của cùng một bệnh nhân. Thực tiễn tại nước ta, chủng loại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium malariae chủ yếu chỉ phát hiện tại tỉnh Khánh Hòa, riêng chủng loại ký sinh trùng Plasmodium ovale hiếm khi được phát hiện. Vì vậy, tình trạng nhiễm phối hợp chủng loại ký sinh trùng trên bệnh nhân sốt rét thường được các cơ sở ghi nhận thường là Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax. Trong chẩn đoán xác định chủng loại ký sinh trùng sốt rét nhất là trong các trường hợp nghi ngờ có sự phối hợp 2 chủng loại, xét nghiệm viên cần phải thận trọng xác định được những đặc điểm hình thể của từng chủng loại và phải phát hiện sự hiện diện của nhiều thể loại ký sinh trùng thuộc nhiều giai đoạn phát triển. Các nhà khoa học khuyến cáo phải có ít nhất 3 xét nghiệm viên giỏi, có nhiều kinh nghiệm soi kính hiển vi xét nghiệm lam máu ở những thời điểm khác nhau và xét nghiệm viên không được biết trước khi soi về sự có mặt của chủng loại ký sinh trùng sốt rét nào đó hiện diện trong lam máu của bệnh nhân. Vì vậy các cơ sở y tế cần thận trọng khi kết luận bệnh nhân sốt rét bị nhiễm phối hợp chủng loại ký sinh trùng vì đây là cơ sở quan trọng để chỉ định việc điều trị phủ hợp. Một yếu tố cũng không kém phần quan trọng quyết định kết quả xét nghiệm nhiễm ký sinh trùng sốt rét phối hợp là căn cứ vào hình ảnh dịch tễ trong sự phân bố chủng loại ký sinh trùng của khu vực bệnh nhân bị nhiễm bệnh trong vài chục năm qua, địa điểm phát hiện được lam máu của bệnh nhân bị nhiễm phối hợp chủng loại ký sinh trùng sốt rét. Một điều bắt buộc những lam máu xét nghiệm nhiễm ký sinh trùng phối hợp cũng như tất cả các lam máu dương tính ở cơ sở phải được gửi lên tuyến trên có trình độ chuyên môn cao hơn kiểm tra kỹ thuật và trả lời kết quả hồi cứu để rút kinh nghiệm. Điều quan trọng ở đây là dù sao đi nữa xét nghiệm viên phải xét nghiệm chính xác ngay từ đầu để giúp định hướng cho việc điều trị có hiệu quả. Đối với việc điều trị, theo hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét được ban hành kèm theo Quyết định số 4605/QĐ-BYT ngày 24/11/2009 của Bộ trưởng Bộ Y tế; bệnh nhân sốt rét nhiễm phối hợp ký sinh trùng có chủng loại Plasmodium falciparum được xem chủng loại ký sinh trùng này thống trị nên cần được ưu tiên điều trị vì chúng dễ gây nên sốt rét ác tính và tử vong. Theo quy định, bệnh nhân trẻ em dưới 3 tuổi, điều trị bằng thuốc phối hợp dihydroartemisinin-piperaquin, biệt dược là arterakine, CV artecan dùng trong 3 ngày. Bệnh nhân trẻ em từ 3 tuổi trở lên, điều trị bằng thuốc phối hợp dihydroartemisinin-piperaquin dùng trong 3 ngày kết hợp với thuốc primaquin dùng trong 14 ngày. Bệnh nhân là phụ nữ có thai trong 3 tháng đầu, điều trị bằng thuốc quinine dùng trong 7 ngày kết hợp với thuốc clindamycin dùng trong 7 ngày. Bệnh nhân là phụ nữ có thai trên 3 tháng, điều trị bằng thuốc phối hợp dihydroartemisinin-piperaquin dùng trong 3 ngày. Khuyến nghị các cơ sở y tế khi chẩn đoán xác định bệnh nhân mắc sốt rét bị nhiễm phối hợp chủng loại ký sinh trùng cần thận trọng thực hiện đúng theo nguyên tắc quy định trước khi kết luận. Điều này rất quan trọng đến việc định hướng sử dụng phác đồ điều trị phù hợp đúng ngay từ đầu để mang lại hiệu quả tốt.
|
TRANG CHỦ
