Ngày 23/5/2017. Stanford University. Các nhà nghiên cứu phân tích điều gì xảy ra đối với các bệnh do muỗi truyền khi hành tinh ấm lên (Researchers analyze what a warming planet means for mosquito-borne diseases). Một phân tích mới cho thấy nhiệt độ lý tưởng cho sự lây lan các bệnh do muỗi truyền như sốt dengue, Chikungunya và Zika là 29⁰C. Phát hiện này giúp dự đoán dịch bệnh trong một thế giới đang ấm lên.

Khi nhiệt độ tăng lên do biến đổi khí hậu, mùa muỗi kéo dài trong những tháng mùa hè qua ở nhiều nơi trên thế giới. Câu hỏi đặt ra là mùa kéo dài này ảnh hưởng như thế nào đến nguy cơ bị nhiễm các bệnh do muỗi truyền như sốt Dengue, Chikungunya và Zika. Trong một bài báo được công bố vào ngày 27/4/2017 trên tạp chí PLoS Neglected Tropical Diseases, các nhà nghiên cứu Stanford mô hình hóa nhiệt độ gia tăng như thế nào có thể ảnh hưởng đến hành vi của muỗi và nguy cơ mắc bệnh trên toàn thế giới, đồng thời hiệu chuẩn mô hình của họ với dữ liệu thực địa trên các bệnh lây truyền qua muỗi (infections of mosquito-borne diseases) ở người. Tác giả nghiên cứu Erin Mordecai, phó giáo sư về sinh học cho biết: "Dịch bệnh sốt Dengue đã gia tăng trong vài thập kỷ qua vì thế cũng có một nỗ lực gia tăng cố gắng tìm hiểu lý do tại sao chúng ta đang nhìn thấy sốt Dengue nhiều hơn và mối quan hệ về sự lan truyền bệnh sốt Dengue và khí hậu diễn ra như thế nào".

Nhiệt độ lý tưởng (The ideal temperature)

Nhiệt độ kiểm soát một số yếu tố làm cơ sở cho thời gian cần thiết để một loại virus có thể lây nhiễm sang người bao gồm phải mất bao lâu để một con muỗi tiêu hóa một loại virus trong một lần hút máu và sau đó sẵn sàng chích nó trở lại trong lần hút máu sau, chiều dài vòng đời của muỗi và mức độ muỗi cắn thường xuyên như thế nào. Mordecai cho biết: "Tất cả những đặc điểm này dựa vào nhiệt độ, nhưng chúng có xu hướng không mang phương trình tuyến tính, chúng gia tăng đến một thời điểm và sau đó giảm xuống." Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng những đặc điểm thuận lợi để muỗi lây lan bệnh lên đến đỉnh điểm khi nhiệt độ đạt 29⁰C (84 độ F) nhưng thấp hơn khi nhiệt độ lạnh hơn hoặc ấm hơn. Khi Mordecai tìm kiếm sự lan truyền bệnh sốt Dengue, Chikungunya và Zika ở người, những kết quả này phù hợp với mô hình dự đoán của bà. Bà cho rằng nếu bạn vẽ biểu đồ về tỷ lệ lan truyền thay đổi theo nhiệt độ, bạn sẽ có được một đường cong hình chuông với đỉnh cao nhất tại 29⁰C.

Các nhân viên y tế ở Ecuador phun hóa chất diệt muỗi Aedes aegypti truyền các bệnh sốt Dengue, Chikungunya vàZika. Ảnh: Dany Krom

Dự đoán dịch bệnh trong tương lai (Predicting future outbreaks)

Biết được nhiệt độ tối ưu về sự lan truyền bệnh là rất quan trọng cho việc dự đoán tỷ lệ bệnh trong tương lai, Mordecai cho biết trước nghiên cứu này đã có một loạt các dự đoán về nhiệt độ từ các nhà nghiên cứu khác. "Nếu chúng ta dự đoán một nhiệt độ tối ưu là 29^o C và một mô hình khác dự đoán nhiệt độ tối ưu là 35^oC thì mô hình khác sẽ nói rằng biến đổi khí hậu sẽ làm tăng sự lan truyền" và bà chỉ ra rằng nếu nhiệt độ tại chỗ gần với nhiệt độ tối ưu thì trong thực tế số ca nhiễm có thể giảm xuống khi nhiệt độ tăng. Thông tin này cũng có thể giúp dự đoán làm thế nào và ở đâu bệnh có thể lây lan do biến đổi khí hậu, bà cho biết thêm: "Chúng tôi thực sự muốn xây dựng nhiều mô hình dự đoán khi thu thập thông tin khí hậu và đưa ra dự đoán về việc khi nào và ở đâu chúng ta có thể đầu tư vào phòng chống vector để cố gắng ngăn chặn dịch bệnh". Loại lập kế hoạch này là đặc biệt quan trọng ở những quốc gia có mức kinh tế xã hội thấp hơn, "Các khu đô thị nghèo đông dân cư thực sự là nơi bạn nhìn thấy rất nhiều bệnh lan truyền do vector" Mordecai giải thích rằng muỗi lan truyền bệnh sốt Dengue, Chikungunya và Zika là một kẻ cơ hội-nó sẽ sinh sản tại bất kỳ dụng cụ chứa nước nào nó có thể tìm thấy, từ nắp chai đến các chỗ chứa nước "Bạn có xu hướng nhìn thấy rất nhiều người bị phơi nhiễm với rất nhiều muỗi ở những nơi sử dụng nước máy là không đáng tin cậy, bởi vì các thùng trữ nước là nơi mọi người cất trữ nước". Mordecai biết có nhiều nghiên cứu hơn với các bệnh do muỗi truyền: "Có rất nhiều cuộc thảo luận về những gì sẽ là điều tiếp theo. Zika tiếp theo là gì?", theo bà mô hình này sẽ giúp các nhà nghiên cứu dự đoán khi nào và ở đâu sự lan truyền của Zika tiếp theo có thể xảy ra và cho phép đủ thời gian để chuẩn bị cho sự cố này.

Các nội dung khác »

---

• Muỗi cát (sand fly) và vai trò truyền bệnh truyền nhiễm nguy hiểm đang nổi tại Việt Nam (21/02/2024)
• Lý do một số người bị muỗi đốt nhiều và những công cụ mới đầy hứa hẹn trong cuộc chiến chống sốt rét (23/06/2023)
• Phần 2. Cập nhật thực hành nghiên cứu ngoại ký sinh Mò (Họ Trombiculidae) (17/04/2023)
• Tổ chức Y tế thế giới đưa ra các khuyến nghị đối với hai loại màn tẩm hóa chất diệt côn trùng mới để phòng chống muỗi sốt rét (17/04/2023)
• Phần 1. Cập nhật thực hành nghiên cứu ngoại ký sinh Mò (Họ Trombiculidae) (10/04/2023)
• Các công cụ mới có thể giúp chặn đứng muỗi trước khi đốt (13/02/2023)
• Các biện pháp tiếp cận mới trong phòng chống véc-tơ (30/06/2022)
• Khối phổ MALDI-TOF trong định loại các loài muỗi được thu thập tại Việt Nam (25/03/2022)
• Nghiên cứu cho thấy muỗi có thể học cách kháng năm loại hoá chất phổ biến sau khi phơi nhiễm với hoá chất mà vẫn sống sót (11/03/2022)
• Hy vọng mới cho bệnh Lyme do ve truyền? Loại vắc-xin mới tấn công bọ ve ký sinh (02/03/2022)
• Siêu muỗi làm số ca bệnh sốt rét tăng vọt trên khắp châu Phi (23/02/2022)
• Véc tơ sốt rét: Kháng hóa chất diệt côn trùng là một trong ba mối đe dọa sinh học trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét trên toàn cầu. (03/07/2020)
• Ứng dụng kỹ thuật cho ăn nhân tạo bằng máy hemotek trong việc nuôi giữ các loài muỗi ở Labo Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn (12/06/2020)
• Véc tơ sốt rét ở miền Trung-Tây Nguyên giai đoạn 2010-2019 (17/04/2020)
• Một số kết quả thử nghiệm Fendona 10SC, K-Othrine Polyzone 62,5 SC phun tồn lưu và Fendona 10SC, Icon 2,5CS tẩm màn tại huyện Vân Canh tỉnh Bình Định (16/03/2020)