|
Điều tra ổ bệnh và ca bệnh sốt rét trong giai đoạn hiện nay
Hiện nay nước ta đang chuyển chiến lược từ phòng chống sốt rét sang chiến lược phòng chống và loại trừ sốt rét theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) sau một thời gian đạt được thành quả công tác. Vì vậy việc điều tra ổ bệnh và ca bệnh sốt rét để xác định một cách cụ thể tình hình là nhiệm vụ quan trọng của các cơ sở y tế nhằm có biện pháp xử trí can thiệp phù hợp. Ổ bệnh sốt rét và cách điều tra ổ bệnh Theo WHO, một ổ bệnh sốt rét là một thôn, bản, ấp, tổ... có ca bệnh được xác định sốt rét hay còn gọi là ca bệnh sốt rét có ký sinh trùng trong thời điểm hiện tại hoặc trước đây thuộc vùng sốt rét lưu hành; đồng thời có các yếu tố dịch tễ cần thiết cho việc lan truyền bệnh sốt rét như hiện diện những ổ bọ gậy muỗi, nơi trú đậu của muỗi Anopheles truyền bệnh và người dân có nguy cơ bị muỗi sốt rét chích đốt máu. Ở đây cần phân biệt rõ ổ bệnh sốt rét và dịch sốt rét để khỏi nhầm lẫn khi dùng thuật ngữ. Dịch sốt rét xảy ra ở một nơi khi tại nơi đó có mức bệnh sốt rét là các ca bệnh mắc mới tăng đột ngột so với diễn biến bình thường trong một quần thể cộng động người dân như một thôn, bản, ấp, tổ, cụm dân cư và có lan truyền bệnh tại chỗ. Mục đích của việc điều tra ổ bệnh là để phân loại ca bệnh, phát hiện ca bệnh chủ động ở những người có nguy cơ nhiễm ký sinh trùng sốt rét tại ổ bệnh và các thông tin khác có liên quan đến dự lây truyền bệnh tại ổ bệnh. Những người có nguy cơ là những người sống cùng hoặc có môi trường làm việc cùng với bệnh nhân nhiễm ký sinh trùng sốt rét hoặc những người có khả năng tiếp xúc với cùng nguồn lây nhiễm bệnh. Theo quy định, cơ quan y tế dự phòng chuyên khoa ở tỉnh, huyện, thị xã, thành phố chịu trách nhiệm tổ chức điều tra ổ bệnh sốt rét tại địa phương; các đơn vị y tế thôn, bản, tổ dân cư phải phối hợp vớiy tế tuyến trên để thực hiện việc điều tra ổ bệnh sốt rét đạt kết quả yêu cầu. 
Chủ động điều tra ổ bệnh và ca bệnh sốt rét rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay (ảnh minh họa)
Ca bệnh sốt rét và cách điều tra ca bệnh Ca bệnh sốt rét thường bao gồm cả ca sốt rét lâm sàng và ca xác định mắc sốt rét. Tuy vậy nhưng trong điều tra ca bệnh sốt rét hay ổ bệnh sốt rét hiện nay thì chỉ đề cập đến những trường hợp các ca xác định mắc sốt rét hay còn gọi là ca sốt rét có ký sinh trùng. Xác định ca mắc sốt rét với các trường hợp có ký sinh trùng sốt rét trong máu tiến hành bằng xét nghiệm chẩn đoán lam máu nhuộm giemsa, xét nghiệm chẩn đoán nhanh phát hiện kháng nguyên hoặc kỹ thuật PCR (polymerase chain reaction). Trong quá trình thu thập kết quả, cần xác định thêm các thông tin cần thiết để phân loại ca mắc sốt rét theo đường truyền bệnh như: Ca sốt rét không phải do muỗi truyền mà do truyền máu, tiêm chích hoặc sốt rét bẩm sinh. Ca sốt rét nội địa là ca mắc sốt rét tại chỗ do muỗi truyền bệnh, không có bằng chứng nào có liên quan trực tiếp đến một ca sốt rét ngoại lai. Ca sốt rét ngoại lai là ca mắc sốt rét do muỗi truyền bệnh ở địa phương khác như tại nước ngoài, tỉnh khác, huyện khác. Ca sốt rét thứ phát là ca mắc sốt rét tại chỗ đầu tiên do muỗi truyền bệnh từ ca sốt rét ngoại lai. Ca sốt rét tái phát là ca mắc sốt rét có tiền sử nhiễm sốt rét do ký sinh trùng Plasmodium vivax hoặc Plasmodium ovale trong vòng 3 năm, không có liên quan về mặt dịch tễ với vùng sốt rét lân cận gồm tái phát bệnh sốt rét từ ca sốt rét ngoại lai, từ một ca sốt rét thứ phát hoặc một ca sốt rét nội địa. Trên thực tế nếu không thể phân biệt được ca sốt rét tái phát với ca sốt rét nội địa ở những vùng có lan truyền sốt rét tại chỗ và có liên quan về mặt dịch tễ với các ca sốt rét ở vùng chung quanh thì phải cho là sốt rét mới nhiễm hoặc tái nhiễm. Việc điều tra ca bệnh là một công việc cần phải được thực hiện thường xuyên vì chúng có tầm quan trọng đối với công tác phòng chống các bệnh truyền nhiễm nói chung, trong đó có phòng chống sốt rét. Mục đích của việc điều tra là quản lý tốt ca bệnh và các yếu tố dịch tễ có liên quan như: quá trình chẩn đoán tác nhân gây bệnh và hiệu quả điều trị, sự phân bố bệnh theo thời gian và địa điểm, phương thức lây truyền và khả năng lây truyền bệnh ở cộng đồng để có cơ sở đề xuất, lựa chọn các biện pháp can thiệp kịp thời và hiệu quả khi cần thiết. Khi tiến hành điều tra ca bệnh sốt rét, tùy theo cơ sở y tế phát hiện để thực hiện đủ các nội dung yêu cầu. Nếu ca bệnh sốt rét được phát hiện tại các cơ sở y tế từ tuyến xã, phường, thị trấn trở lên thì cán bộ y tế phải khai thác bệnh sử và các yếu tố có liên quan ghi vào mẫu phiếu điều tra ca bệnh ký sinh trùng sốt rét gồm: những thông tin cá nhân, nơi phát hiện, triệu chứng khi mắc bệnh, địa điểm xuất hiện triệu chứng đầu tiên, đã ở đâu 14 ngày trước khi bị sốt nghi sốt rét, ngày xét nghiệm và ngày trả lời kết quả xét nghiệm hoặc test chẩn đoán nhanh, thời gian bắt đầu điều trị, thuốc điều trị và liều lượng, kết quả điều trị, có làm xét nghiệm khi hết sốt, đã bị mắc sốt rét trước đây chưa, trong nhà và chung quanh nhà có ai bị mắc sốt rét không, các biện pháp phòng chống sốt rét tại địa phương, nhận định của các bộ y tế điều tra. Nếu ca bệnh sốt rét do nhân viên y tế thôn, bản, tổ phát hiện và khái báo ca bệnh thì các bộ y tế xã, phường, thị trấn cần phải tiến hành điều tra ca bệnh theo quy định: Tổ chức điều tra ca bệnh sốt rét ngay khi có khai báo phát hiện được người nhiễm sốt rét; thời gian lý tưởng nhất từ 1 đến 2 ngày sau khi nhận được khai báo về ca bệnh sốt rét. Đến nhà và gặp trực tiếp người bệnh để thu thập các thông tin cần thiết và ghi vào mẫu phiếu điều tra ca bệnh ký sinh trùng sốt rét với những nội dung như đã nêu ở trên. Trong nhận định của cán bộ y tế điều tra ghi rõ nơi nhiễm, nguồn nhiễm, chẩn đoán, kết quả điều trị và yếu tố dịch tễ liên quan như khả năng lây truyền bệnh sốt rét tại nơi ở và ở thôn, bản, tổ có ca bệnh sốt rét; đồng thời đề xuất biện pháp can thiệp cần thiết và báo cáo lên tuyến trên. Cần lưu ý triển khai hoạt động phát hiện bệnh chủ động bằng cách xét nghiệm lam máu hoặc thử test chẩn đoán nhanh giới hạn cho những người có nguy cơ mắc sốt rét như người sống cùng nhà với bệnh nhân, người sống ở các nhà chung quanh nhà của bệnh nhân tùy theo thực tế khi có người mắc sốt rét ở chung quanh nhà bệnh nhân hoặc nhiều người sốt rét ở cùng thôn, bản, tổ của bệnh nhân nếu thấy cần thiết để phát hiện ca bệnh sốt rét một cách chủ động và báo cáo đầy đủ kết quả hoạt động phát hiện bệnh chủ động lên tuyến trên. Khuyến nghị Theo khuyến cáo của WHO, sau những năm đạt được thành quả công tác, xây dựng và phát triển các yếu tố phòng chống sốt rét bền vững; nước ta đã chuyển sang chiến lược phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét trong giai đoạn mới. Vì vậy việc giám sát ổ bệnh sốt rét, ca bệnh sốt rét một cách chủ động ở các địa phương cơ sở bằng phương pháp điều tra quy định là yêu cầu cần thiết hiện nay để có biện pháp xử trí phù hợp, kịp thời; không để sốt rét quay trở lại trên địa bàn, đặc biệt là từ mầm bệnh ngoại lai bị nhiễm ở ngoài nước, ngoài tỉnh, ngoài huyện... mang về và lây lan cho cộng đồng người dân ở chung quanh qua trung gian của muỗi truyền bệnh đang có khả năng phục hồi sau khi thu hẹp diện can thiệp bằng hóa chất diệt muỗi hoặc muỗi đã kháng lại với hóa chất diệt.
|
TRANG CHỦ
