 |
| Người mang ký sinh trùng lạnh không có triệu chứng sốt lâm sàng (ảnh internet) |
Người mang ký sinh trùng lạnh
Đặc điểm người mang ký sinh trùng lạnh Người mang ký sinh trùng lạnh là người không có triệu chứng sốt hoặc sốt rất nhẹ, xét nghiệm máu phát hiện được ký sinh trùng sốt rét trong máu ngoại vi gồm các thể vô tính và thể hữu tính, nhất là thể hữu tính giao bào. Bản thân người nhiễm ký sinh trùng sốt rét không thấy mình bị ốm đau, vẫn làm việc, lao động, ăn uống, đi lại bình thường. Thời gian không sốt thường kéo dài từ 1 đến 2 tuần trước và sau khi phát hiện tìm thấy ký sinh trùng sốt rét ở trong máu. Nguồn gốc nguyên nhân gây nên tình trạng người mang ký sinh trùng lạnh xảy ra trong những trường hợp như bệnh nhân sốt rét được điều trị không đúng thuốc, không dùng thuốc chống kháng đối với chủng loại ký sinh trùng Plasmodium falciparum kháng thuốc; dùng thuốc không đúng cách, không đủ liều. Đồng thời cũng xảy ra ở những bệnh nhân sốt rét tái phát đã có một phần miễn dịch, mật độ ký sinh trùng sốt rét đủ để được phát hiện nhưng chưa đủ ngưỡng để gây nên cơn sốt hoặc đã đủ ngưỡng nhưng cơ thể không có phản ứng sốt rõ rệt. Trong vùng sốt rét lưu hành, tỷ lệ giữa bệnh nhân và người mang ký sinh trùng lạnh tùy thuộc vào nhiều điều kiện khác nhau. Các nhà khoa học đã nghiên cứu theo chiều sâu ở châu Phi nơi bệnh sốt rét lưu hành khá phổ biến và nhiều nơi khác cho thấy tỷ lệ này phụ thuộc vào tuổi và mức độ miễn dịch của cộng đồng người dân. Ở trẻ em dưới 2 tuổi miễn dịch sốt rét còn yếu, khi bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét thường biểu hiện bằng các triệu chứng phát bệnh. Trẻ em từ 3 tuổi trở lên đến 9-10 tuổi tính miễn dịch được tạo thành dần dần, tỷ lệ người mang ký sinh trùng lạnh cũng tăng dần. Trẻ em từ 10 tuổi trở lên đã có tính miễn dịch tốt. Ở người lớn, miễn dịch được củng cố thêm, số người lớn bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét có biểu hiện triệu chứng sốt ít; còn số người mang ký sinh trùng lạnh lại cao hơn nhiều. Người mang ký sinh trùng lạnh là nguồn bệnh chủ yếu thường không được phát hiện có khả năng làm lây lan bệnh sốt rét qua đường truyền máu hoặc qua muỗi truyền bệnh Anopheles, đồng thời có thể quan niệm rằng đó là những bệnh nhân sốt rét tiềm tàng hay tiềm ẩn. Khi sức đề kháng của cơ thể giảm thì những người này sẽ xuất hiện các cơn sốt rét điển hình nặng hoặc nhẹ. Người mang ký sinh trùng lạnh cũng là bệnh nhân sốt rét Quan niệm cũ trước đây cho rằng người mang ký sinh trùng lạnh không phải là bệnh nhân sốt rét nhưng hiện nay đã làm rõ người bệnh được xác định mắc sốt rét là người có ký sinh trùng sốt rét ở trong máu khi xét nghiệm lam máu phát hiện có ký sinh trùng sốt rét thể vô tính hoặc thử nghiệm chẩn đoán nhanh sốt rét cho kết quả dương tính. Như vậy người mang ký sinh trùng lạnh mặc dù không có các biểu hiện của triệu chứng lâm sàng nhưng cũng được xem là bệnh nhân sốt rét nên phải điều trị như người bị mắc bệnh. Thực tế cho thấy ngoài những bệnh nhân sốt rét, người mang ký sinh trùng lạnh cũng là khởi điểm của việc lây truyền bệnh sốt rét khi họ bị muỗi Anopheles truyền bệnh sốt rét đốt máu với điều kiện loại muỗi truyền bệnh này là loài truyền bệnh chủ yếu tại địa phương có khả năng truyền được loại ký sinh trùng sốt rét mà họ đang nhiễm và muỗi sống đủ lâu để ký sinh trùng sốt rét hoàn thành được chu kỳ sinh sản ở trong cơ thể muỗi. Ngoài ra, người mang ký sinh trùng lạnh cũng có thể lây nhiễm cho người lành khi cho máu, hiến máu không được sàng lọc kỹ để phát hiện loại trừ. Nghề nghiệp, hoạt động và sự di chuyển của nguồn bệnh sốt rét, trong đó có người mang ký sinh trùng lạnh có tầm quan trọng lớn trong dịch tễ học sốt rét như những người từ đồng bằng hoặc vùng sốt rét nhẹ lên lao động ở vùng sốt rét nặng rồi lại quay về nhà với cơ thể bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét. Những người này có thể phát bệnh hoặc mang ký sinh trùng lạnh đã làm cho bệnh sốt rét, kể cả sốt rét nhiễm ký sinh trùng Plasmodium falciparum kháng thuốc lan từ vùng sốt rét nặng về vùng sốt rét vừa hoặc nhẹ trong những điều kiện nhất định và chúng có thể là nguyên nhân gây ra những vụ dịch sốt rét lớn, nhỏ và điều này đã xảy ra trong thực tế. Xác định người bệnh mắc sốt rét Theo hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét được Bộ Y tế ban hành, người bệnh mắc sốt rét bao gồm các bệnh nhân được xác định mắc sốt rét và bệnh nhân sốt rét lâm sàng. Người bệnh được xác định mắc sốt rét là người có ký sinh trùng sốt rét ở trong máu, khi xét nghiệm lam máu có ký sinh trùng sốt rét thể vô tính hoặc thử nghiệm chẩn đoán nhanh sốt rét cho kết quả dương tính. Như vậy người mang ký sinh trùng lạnh mặc dù không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng nhưng cũng được xem là người mắc bệnh sốt rét. Người bệnh sốt rét lâm sàng còn gọi là người nghi ngờ mắc sốt rét là người chưa được xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm máu cho kết quả âm tính với ký sinh trùng sốt rét hay chưa có kết quả xét nghiệm nhưng có đủ các đặc điểm với triệu chứng điển hình của cơn sốt rét với 3 giai đoạn rét run, sốt và ra mồ hôi hoặc có triệu chứng không điển hình của cơn sốt rét như sốt không thành cơn, người bệnh thấy ớn lạnh, gai rét, nhiệt độ nách từ 37,5oC trở lên hay sốt cao liên tục, sốt dao động; có sốt trong 3 ngày gần đây; không tìm thấy các nguyên nhân gây sốt khác; đang ở hoặc qua lại vùng sốt rét lưu hành, có tiền sử mắc sốt rét trong 2 năm gần đây; trong vòng 3 ngày đầu điều trị bằng thuốc sốt rét có đáp ứng tốt. Điều trị người bệnh sốt rét sẽ bao gồm việc điều trị người bệnh được xác định mắc sốt rét và sốt rét lâm sàng như đã nêu ở trên, trong đó lẽ dĩ nhiên có cả người mang ký sinh trùng lạnh. Chỉ định điều trị cần phải căn cứ chẩn đoán xét nghiệm ký sinh trùng sốt rét khi có điều kiện thực hiện tại các cơ sở y tế. Hiện nay các điểm kính hiển vi, trang bị thử nghiệm chẩn đoán nhanh sốt rét được xây dựng, phổ cấp ở tất cả các cơ sở y tế tuyến đầu nên đã hỗ trợ tích cực cho việc phát hiện ký sinh trùng sốt rét nhằm thực hiện chẩn đoán, điều trị chính xác, hiệu quả. Trong thực tiễn, người mang ký sinh trùng lạnh thường được tìm thấy bằng phương pháp phát hiện chủ động, còn phương pháp phát hiện thụ động khó bắt gặp vì người mang ký sinh trùng lạnh thường không đến cơ sở y tế do vẫn khỏe, không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng nên không quan tâm mặc dù họ là nguồn gây lây nhiễm bệnh tiềm tàng khá quan trọng.
|
TRANG CHỦ
