|
Cần xác định mùa bệnh sốt rét hiện nay
Trên thực tế bệnh sốt rét có mùa bệnh, các nhà khoa học đã nghiên cứu mùa sốt rét để biết sự biến động của ký sinh trùng gây bệnh và muỗi truyền bệnh sốt rét trong năm, xác định muỗi truyền bệnh sốt rét chủ yếu và thứ yếu. Đồng thời biết được thời gian nào là mùa muỗi truyền bệnh hoạt động mạnh nhất để có kế hoạch phòng bệnh; phát hiện, điều trị và quản lý bệnh; thực hiện biện pháp diệt muỗi truyền bệnh vào thời điểm có hiệu quả tốt. Hiện nay với biến động xã hội và thay đổi khí hậu toàn cầu, mùa bệnh cần được xem xét, xác định lại cho phù hợp. Yếu tố xác định mùa sốt rét Các nhà khoa học đã căn cứ vào các yếu tố khác nhau để xác định mùa sốt rét. Các yếu tố có liên quan là tỷ lệ sốt rét tiên phát của trẻ sơ sinh, trẻ em dưới 2 tuổi và những đối tượng khác... Cần chú ý loại trừ sốt rét ngoại lai, sốt rét tái phát tái trong quá trình phân tích. Đồng thời xác định muỗi truyền bệnh sốt rét chủ yếu, thứ yếu hoạt động ở trong vùng bằng các chỉ số nhiễm ký sinh trùng sốt rét tự nhiên như có thoa trùng trong tuyến nước bọt muỗi, nang trùng trong dạ dày muỗi; thành phần các loài muỗi, mật độ hoạt động của muỗi ở các tháng trong năm. Các chỉ số cũng cần thu thập như tuổi sinh lý của muỗi, tuổi nguy hiểm của muỗi, tập tính thích hút máu người, thích hút máu súc vật, nơi trú ẩn... Ngoài ra, các yếu tố khác như nhiệt độ không khí, lượng mưa, độ ẩm, độ mặn của nước... có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của muỗi truyền bệnh và ký sinh trùng sốt rét phải được ghi nhận. Từ các yếu tố thu thập được ở trên, các nhà khoa học tổng hợp, tìm hiểu diễn biến liên quan giữa chúng với nhau ở từng tháng trong năm để xác định mùa sốt rét tại từng khu vực cụ thể. Thực tế mùa sốt rét phụ thuộc nhiều vào yếu tố muỗi truyền bệnh sốt rét vì thời điểm nào có muỗi sốt rét hoạt động, phát triển mạnh thì bệnh sốt rét sẽ gia tăng.
 | Mùa sốt rét Tây Nguyên có quanh năm với 2 đỉnh cao ở mùa mưa và đầu mùa khô
(ảnh internet minh họa) |
Trước đây, những nhà nghiên cứu đã xác định mùa sốt rét ở nước ta theo từng vùng khác nhau như vùng rừng núi phía Bắc, miền Trung-Trung Bộ, khu vực Tây Nguyên, vùng Đông Nam Bộ và khu vực Nam Bộ. Mùa bệnh sốt rét của mỗi vùng hoặc khu vực có một đặc điểm riêng. Vùng rừng núi phía Bắc thuộc vùng sốt rét lưu hành nặng có đặc điểm muỗi truyền bệnh sốt rét chủ yếu là Anopheles minimus sống ở trong nhà, mùa sốt rét diễn ra quanh năm với hai đỉnh cao. Đỉnh cao thứ nhất từ tháng 4 đến tháng 5 và đỉnh cao thứ hai từ tháng 10 đến tháng 11 trước và sau mùa mưa lũ. Miền Trung-Trung Bộ có địa hình phức tạp, ven biển vẫn có núi rừng, đồi savan. Ở đây có nhiều loài muỗi truyền bệnh sốt rét hoạt động như Anopheles minimus, Anopheles dirus, Anopheles subpictus, Anopheles sinensis, Anopheles vagus... Về cơ cấu chủng loại ký sinh trùng sốt rét gây bệnh, loại Plasmodium falciparum chiếm tỷ lệ ưu thế, cao hơn hẳn Plasmodium vivax. Mùa sốt rét tại miền này diễn biến quanh năm và có hai đỉnh cao, đỉnh cao thứ nhất từ tháng 4 đến tháng 5 thuộc vào mùa khô và đỉnh cao thứ hai cao hơn đỉnh cao thứ nhất từ tháng 10 đến tháng 11 thuộc vào mùa mưa. Khu vực Tây Nguyên có nhiều rừng rậm, bìa rừng, rừng tái sinh, nhiều khe suối; nhiều nông trường trồng cây công nghiệp như cao su, cà phê; có các lâm trường, công trình thủy lợi, thủy điện, khu kinh tế mới... Muỗi truyền bệnh sốt rét tại đây gồm hai loại truyền bệnh chủ yếu là Anopheles minimus, Anopheles dirus có khả năng sống ở trong nhà, ngoài nhà và phát triển, hoạt động mạnh vào mùa mưa, đầu mùa khô. Chủng loại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum gây bệnh chiếm tỷ lệ ưu thế cùng với các chủng loại ký sinh trùng khác khác như Plasmodium vivax, Plasmodium malariae có tỷ lệ thấp hơn; đặc biệt tại đây có sự hiện diện của chủng loại ký sinh trùng Plasmodium falciparum đa kháng thuốc. Mùa sốt rét ở khu vực này diễn ra quanh năm nhưng có hai đỉnh cao vào tháng 9-10 và tháng 10-11 thuộc mùa mưa và đầu mùa khô.  | Ven biển Nam Bộ có mùa sốt rét tháng 5, 6, 7 và tháng 10; đầu và cuối mùa mưa
(ảnh internet minh họa) |
Vùng Đông Nam Bộ có sinh địa cảnh gần giống với Tây Nguyên. Đặc điểm tại đây có loài muỗi truyền bệnh sốt rét Anopheles dirus phát triển hoạt động nhiều vào mùa mưa, Anopheles minimus phát triển hoạt động nhiều vào mùa khô và trú ẩn trong nhà. Chủng loại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum gây bệnh chiếm ưu thế khoảng 2/3, còn lại là Plasmodium vivax. Mùa sốt rét tại vùng này diễn biến quanh năm nhưng có hai đỉnh cao vào tháng 7 tương ứng với mùa mưa và vào tháng 2 tương ứng với mùa khô. Khu vực Nam Bộ gồm khu vực ven biển ở thành phố Hồ Chí Minh có muỗi truyền bệnh sốt rét chủ yếu Anopheles epiroticus (trước đây gọi là Anopheles sundaicus) hoạt động; chúng phát triển cao vào các tháng 5, 6, 7 tương ứng với đầu mùa mưa; ở giữa mùa mưa thì mật độ hoạt động của muỗi giảm. Về cơ cấu ký sinh trùng sốt rét gây bệnh, chủng loại Plasmodium falciparum chiếm hơn 62% và Plasmodium vivax chiếm hơn 37%. Mùa sốt rét tại đây thường phát triển vào các tháng 5, 6, 7 và tháng 10 tương ứng với đầu và cuối mùa mưa. Mùa sốt rét thay đổi theo sự biến đổi Mùa sốt rét trước đây đã được các nhà khoa học nghiên cứu xác định để xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện các biện pháp phòng chống sốt rét thích hợp, đặc biệt là biện pháp phòng chống muỗi truyền bệnh bệnh có hiệu quả ngay trước khi mùa bệnh phát triển nhằm chủ động ngăn ngừa sự lây lan bệnh sốt rét trong cộng đồng. Tuy vậy, hiện nay với sự biến đổi của khí hậu, thời tiết, môi trường và xã hội... đã làm cho mùa bệnh sốt rét có thể thay đổi không như trước nữa. Do đó việc xem xét, khảo sát, xác định lại mùa sốt rét hiện tại ở các vùng dịch tễ rất cần thiết để điều chỉnh, bổ sung các biện pháp can thiệp phù hợp nhằm đem lại hiệu quả tốt hơn. Cần có một nghiên cứu tổng thể xác định lại mùa sốt rét theo thực trạng cùng với việc phân vùng dịch tễ thực hành sau nhiều năm tác động biện pháp với sự biến đổi nhiều yếu tố có liên quan nhằm xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện công tác một cách phù hợp, nhất là trong giai đoạn nước ta đã chuyển chiến lược phòng chống sốt rét sang chiến lược vừa phòng chống và vừa loại trừ sốt rét theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
|
TRANG CHỦ
